CINEMA
A vida sen ti
Dirixida por Laurent Larivière
Guión: François Decodts e Laurent Larivière
Reparto: Isabelle Huppert, Lars Eidinger, Swann Arlaud, Freya Mavor, Stanley Townsend, Eanna Hardwicke, Florence Loiret-Caille, Breffni Holahan, Leo Hanna, Fabrice Scott, Dimitri Doré, Louis Broust
Francia, 2022
por Xan Daniel García Rodríguez
O filme A vida sen ti é, alomenos nunha primeira mirada, de moi difícil interpretación, comprensión e entendemento. Por dúas razóns. En primeiro lugar, posúe unha técnica narrativa que poderíamos definir como alternativa á tradicional. E refírome ó manexo que fai das magnitudes de tempo e de espazo. Isto dá unha (falsa) apariencia de desorde, e non responde a unha secuencia lóxica de lugares e de tempos nos que se desenvolve. Alén disto, as transicións no espazo e no tempo adoitan ser dificilmente perceptibles para o espectador. Xa que logo, en moitos momentos da película quen está a contemplala non pode situar no tempo da vida de Joan Verra (a protagonista) os feitos das escenas proxectadas, por tratarse dunha película non lineal no seu desenvolvemento. En canto ó espazo, sucede o mesmo. E así, estás por caso en Dublin, e case que sen decatarte (se realmente te decatas), estás en París, Colonia, Saint Nazaire, a casa de campo… E cando Joan conduce o seu Mini pola noite francesa, non sabes a onde se dirixe…porque ben poderíamos estar vendo un flashback. Existe, pois, un elevado grao de confusión.
A segunda razón que dificulta o entendemento da película é certamente complexa, alomenos se tentamos entender o funcionamento da mesma ata a súa esencia, que eu non debería explicar por mor de non facer spoiler. Substánciase, fundamentalmente, na aparición dalgún personaxe que non ten fácil encaixe no tempo e no espazo, ata o punto de nos formular dúbidas sobre a súa identidade, polo menos nunha primeira visión da película. Xa que logo, no decurso do filme, descubrimos que este personaxe, ás alturas da súa aparición na película estaba xa morto. A propia Joan Verra (magnificamente encarnada por Isabelle Huppert) explícanos na escena introdutoria do filme (ó volante do seu Mini, e ollando cara a cámara) o mecanismo de creación de “recordos ficticios”, a partires da repetición de imaxes (e, gramaticalmente, imaxes é unha palabra vencellada a imaxinación, non a memoria). Hai un aspecto vencellado e mesmo explicativo do que ata o momento fica plasmado neste parágrafo; xa que logo, queda perfectamente expresado nunha contundente mensaxe, verbo do filme, que podemos observar no seu propio título: “A vida sen ti”.
Isabelle Huppert (Joan Verra) ten que lle dar resposta a unha dramática pregunta: como seguir vivindo sen os seres queridos que xa non están connosco?. O concepto básico disto é o de perda, que está intimamente vencellado coa dor que se sufre por esa perda. Afondando máis no “personaxe pantasma”, se vemos o filme máis dunha vez, revélase non como unha persoa física normal, senón coma unha representación mental-conceptual, proxectada (no sentido de imaxinada) pola mente da protagonista (“eu chameite”, dille Joan Verra a este “ente ficticio”). Nos encontros e diálogos con este personaxe ficticio, Joan fala con el verbo das motivacións das súas decisións, e analiza as circunstancias daqueles tempos nos que este personaxe estaba vivo. Nembargantes, cando así o considera oportuno, Joan despachará a este personaxe (que, por certo, ten varios “avatares”, en función das diversas idades que tivese en cada momento).
En relación con isto, podemos preguntarnos se Joan sería quen de lle poñer fin a “existencia-do-personaxe-inexistente” en calquera momento ou só cando concorresen determinadas circunstancias. Coido que dependeu da libre vontade da protagonista, pero só a partires de aconteceren determinados sucesos. Estes sucesos terían relación co feito de que a presenza do “personaxe inexistente” obedecería á existencia dunha situación traumática non superada por parte de Joan. Esta superación, que posibilita a desaparición do “personaxe inexistente”, é factible cuando Joan consiga deixar atrás os feitos tráxicos que deran orixe ó trauma. Nesta liña, cómpre que a persoa en cuestión (neste caso Joan, evidentemente) percorra un proceso persoal (e asistido) para sandar, e que este devir acade a madureza suficiente… En definitiva, atopámonos, por ser aplicable ó caso, coa noción de curación, que só se produce coa plena consciencia e coñecemento responsable desa traxedia que sementou nela esas peculiarísimas percepcións.
A devandita e terrible perda da que denantes viña falando, non é a única que Joan Verra vai sufrir no decurso do filme. A súa nai, que deixara ó pai e marchara ó Xapón co seu profesor de judo, levaba quince anos vivindo en Saint Nazaire, sen que Verra tivera o máis mínimo coñecemento, ata que se produciu o seu pasamento e lle foi notificado. Con isto, a protagonista do filme “perdeu” (de xeito absurdo) unha parte importante da vida da súa nai, e mesmo a explicación de feitos relevantes (encomenzando polas razóns do silencio gardado pola súa nai todos eses anos).
Tamén unha perda que se resolve por alcontro co ausente na propia trama é a personificada no seu primeiro amor, Doug. A importancia que esta relación ten na vida da protagonista amósase, alen dun fillo en común, no feito de que, inmediatamente despois da autopresentación dela mesma, que Joan fai na mentres conduce o seu Mini pola noite das estradas francesas, a película e o pensamento da protagonista transpórtannos ós tempos e lugares onde na súa mocidade vivíu o amor con Doug, o amor da súa vida, amor a primeira vista, o seu amado irlandés, que fixo que Joan Verra nunca esquecese aquela verde illa do Atlántico. En París, vanse atopar Joan e Doug, os vellos amantes cuxa mutua existencia supuxera nun tempo, para cada un deles, o máis importante no mundo. Ela non lle fala nada do fillo que tiveran, aínda que el parece intuír a súa paternidade.
Abraiada polo encontró con Doug, Joan Verra fuxe de París a súa casa de campo, para reflexionar verbo dos últimos corenta anos, sen poder evita-las fantasías que antes amentei ata a liberación que lle vai causa-la conmoción de se enfrontar cos feitos. Para esta Liberación das súas pantasmas, Joan Verra vai aproveitar a súa estadía na súa casa de campo, e a presenza do seu actual amante, Tim, un escritor alemán, bohemio, romántico e desequilibrado. Ambos os dous emprenderán unha viaxe a Alemaña, concretamente a Colonia (esta viaxe terá asemade unha faciana profesional: ela é a súa editora). Véñensenos ós miolos imaxes, coma a do viaxeiro Ulysses que logo volve a Itaca, ou unha Isabelle Huppert-Joan Verra como unha peregrina pescudando novos horizontes que a axuden a sandar.
Como algo interpretable, como un símbolo, Joan acaba pondo á venda a casa de campo na que sucedeu a traxedia que, ó longo de tanto tempo, tanto a perseguíu e a acosou. Daquela, sandada, deixa atrás esa catástrofe, e é capaz de dicirlle a Tim que o quere; e é quen de gozar do amor que ámbo-los dous se profesan.
Valorando en xeral o filme, cómpre dicir que estamos perante unha película máis que correcta, fecunda en sentimentos e emocións, que van dende a nostalxia ó vitalismo. É un enigmático drama, que revela, lentamente, o misterio da vida dunha muller . Ten resaibo existencial (“a vida non ten sentido” di Huppert); tamén ten algún elemento surrealista e onírico; e tamén rasgos cómicos. É unha película rica, porque introduce elementos de picaresca e de extravagancia, pero cómpre recoñecer que é irregular (porque ás veces “baixa” o ritmo). Como consecuencia da súa peculiarísima técnica narrativa, esta película resulta confusa e fragmentaria, na primeira visión que o espectador ten dela. Pero sabe alternar momentos de comedia e momentos dramáticos, cuxa combinación dá lugar a unha obra suceptible de ser cualificada como drama e romance, simultaneamente.
