Texto Luís Villamor Fotos Fernando de Paz
Reinventar o Estado. Marcel Mauri, vicepresidente de Ómnium Cultural, ten claro que
pasados corenta anos dende a aprobación da Constitución, hai que falar de todo sen atrancos no Estado español, como se faría en calquera país. Ve lóxico que á Monarquía “coa folla de servizos que ten” sexa cuestionada polos cidadáns, e asegura que “a actuación do Estado, da Xustiza e do Goberno”, teñen orixinado que cada vez máis persoas en Catalunya aposten pola autodeterminación. Mauri, que en ausencia de Jordi Cuixart, no cárcere desde hai case ano e medio, pilota unha entidade cultural clave no impulso do procés, anticipa que vai haber unha “condena política” aos presos cataláns, polo que denunciarán “todo tipo de irregularidades”, á espera do que depare a “segunda volta” no tribunal de Estrasburgo.
Catalunya, tempo e resultado do procés?
Pois estamos nun momento fulcral, porque se están facendo xa as cuestións previas para o xuízo. Un xuízo que vai ser unha vergoña, porque vai poñer de relevo unha cousa moi preocupante: que no Estado español hai xente que por ter convocado manifestacións pacíficas, ou simplemente permitido que a cidadanía se expresase, pode recibir penas de cárcere de ata vinte e cinco anos. É un momento de calma tensa en Catalunya, porque hai unha indignación moi importante.
Poñamos que antes houbese un grao dez de indignación. Mantense?
Creo que é moi elevada. Dino moi ben as enquisas, pero non só as enquisas. Por certo, agora saíron dúas que din que o independentismo segue subindo en Catalunya. Falan de que hai case un 80 % de cataláns que están en contra do encarceramento preventivo e da represión. Que din que ten que haber unha solución política, que pase por un referendo de autodeterminación. E esa indignación tamén ás veces se transforma en vontade de facer cousas. Hai moita xente en Catalunya que volve dicir: temos que volver a saír á rúa… E iso é o que vai pasar.
Percibe logo maior grao de implicación da cidadanía que hai un ano?
É que é un proceso que, aínda que ás veces non se entende dende fóra de Catalunya, ten ido de abaixo a arriba. Dende o 2010 e 2012, cando empezaron as grandes manifestacións, ata o 1 de outubro, onde é a xente –con esa triangulación de Goberno, partidos, cidadanía e sociedade civil organizada– a que permite aquel éxito. E niso estamos. Hai unha parte moi importante de Catalunya que está expresando en concentracións a súa indignación. Dende que meteron no cárcere a Jordi Cuixart e a Jordi Sánchez, cada día, nalgún sitio de Catalunya, ten habido manifestacións. Ou agora, á carón dos cárceres hai actividades cada día. E iso vai a incrementarse co inicio do xuízo.
Un xuízo previsto para xaneiro…
Parece que será en xaneiro ou febreiro, pero non o sabemos. E iso que ao principio nos dixeran que querían facer un xuízo moi rápido, en febreiro ou marzo de 2018…
Os tempos da Xustiza unha vez máis moi próximos a unhas eleccións…
É que non hai xustiza. Entón, non son tempos da Xustiza, son tempos claramente políticos. É a Xustiza a que marca a política en España. É esa cúpula xudicial que pensou que garantir a unidade de España está por riba do respecto ao Estado de Dereito ou a calquera tipo de dereito fundamental. O Goberno do PSOE, que di que é progresista, insiste sempre en que ‘estes señores están no cárcere porque violentaron o estado de dereito’ e eu sempre lles digo: ‘que delito cometeu Jordi Cuixart?’. Que delito cometeu para estar trece ou catorce meses no cárcere, cun neno que, cando entrou en prisión, tiña cinco meses e agora, máis dun ano e medio. Quen está violentando o Estado de Dereito é o Estado español, non garantindo un xuízo que sexa xusto, os dereitos e liberdades. E imputando case ao 80% dos alcaldes de Catalunya. Claro, é que en Catalunya, de 947 concellos, Cs non ten ningún. E o PP, un. Ás veces a realidade de Catalunya vista dende fóra é un pouco difícil de explicar.
Están producíndose neste momento conversas para que chegue un indulto a Junqueras e outros que, ao abeiro da lei, mesmo non terían que solicitar?
Falar de indultos, como fan algúns partidos políticos, como o PSOE, é outro insulto á xustiza. É insistir en que non hai separación de poderes. Como vas falar deles se nin sequera comezou o xuízo? E cando aínda temos que resolver onde ten que celebrarse. Estamos falando dun xuízo no Tribunal Supremo que está vulnerando aínda máis dereitos do noso presidente, Jordi Cuixart, que tería que ser xulgado en Catalunya, pois el non é aforado, non é deputado, nunca ten sido un político. Estamos vendo que saíron ao paso Amnistía Internacional, a organización mundial contra a tortura… As oenegués máis importantes do mundo están dicindo que este xuízo, este cárcere preventivo, é unha vergoña.
É a xustiza a que marca a política en España. Esa cúpula xudicial que pensou en garantir a unidade de España estápor riba do respecto ao Estado de Dereito ou a calquera tipo de dereito fundamental.
A xustiza europea, polo que se aprecia, non sitúa a española precisamente nun hipotético top ten da calidade. Que reflexión lle merece?
Alemaña, Bélxica… Que lles está pasando aos políticos que marcharon ao exilio? Pois que están en liberdade. Poden moverse por todo o mundo agás en España. Entón non imos falar de indultos, senón de que a Xustiza española ten un problema moi grave co seu sistema.
Cal sería ao seu xuízo a saída máis realista?
Xusto hai un par de semanas ou tres presentamos unha campaña, un manifesto, con xente que vai ideoloxicamente dende Podemos, Els Comuns ou PSC, que se chama Plataforma do 80 por cento, no que se pide que a Fiscalía e a Avogacía do Estado –que aínda están a tempo— retiren esas acusacións infundadas e, xa que logo, que se libere os presos políticos. A partir de aí, conseguir unha mesa de diálogo, con mediación se é que fai falta, para buscar unha solución política a un conflito que é político. Hai unha inmensa maioría da cidadanía catalá que está nesa solución, que é moi razoable: non estamos pedindo ningunha cousa que o Estado español non poida conceder, que é sentarse a falar, a negociar. E os partidos políticos xa se encargarán de dicir se a solución é un referendo ou a independencia, nós non nos metemos nisto. O Goberno español faría moi ben en ouvir o que está pasando en Catalunya.
Que grao de interlocución se dá co Goberno español para avanzar nese sentido?
Iso deberan respondelo os políticos. Nós non somos políticos, somos unha entidade que naceu en 1961, defendendo a lingua, a cultura, os dereitos humanos, e fomos represaliados polo franquismo.
Pero estiveron na cúpula do procés, con reunións internas co Govern, cun grao de implicación fulcral, non si?
Òmnium Cultural o que ten son 130.000 socios, que non atoparemos ningunha outra entidade cultural así, nin en España nin en Europa, e si, loxicamente, cando tes unha entidade desta magnitude, é normal que o presidente do teu país a convoque para falar. O raro é que non o faga o Goberno español, e en cambio se reúna con Sociedade Civil Catalana, que é moi respectable, ten 78 socios moi respectables, pero tamén o son os 130.000 que ten Òmnium. A partir de aí, nós co Goberno español non temos ningunha interlocución. Nunca quixo, nin o do PP nin o do PSOE, ter ningunha interlocución. Pero nós somos os do diálogo. Sen ningunha renuncia aos nosos ideais, e menos coa represión, pero sempre somos xente de diálogo. Xente que loitou contra o franquismo. Somos os netos desa xente que creou unha sociedade tan arraigada como Òmnium. Convocamos os premios literarios máis importantes de Catalunya. Somos unha institución no noso país.
Por iso digo, o seu nivel de información política é moi importante…
Información pode ser, pero interlocución co Goberno español non temos.
Terán reunión a curto prazo co presidente Sánchez?
O president Quin Torra pediulle reiteradamente unha reunión. Aí está a do día 29 de decembro, do Consello de Ministros, en Barcelona que, con xente no cárcere e a situación como está, semellaba un xesto pouco razoable. Non hai vontade clara de dialogar. Que o Partido Socialista en Catalunya sexa un partido con dezaseis escanos no Parlament, e polo tanto a cuarta forza política, non quere dicir que cando veña a Catalunya non se teña que reunir. Pero ademais hai uns partidos cataláns que permitiron que Sánchez fora presidente. Non é de recibo o que está facendo o Partido Socialista. Nin o é ter un ministro como Borrell, que ademais estamos vendo que ten corruptelas, con esas declaracións tan desagradables que van dende dicir que se ten que desinfectar Catalunya, ata as de agora nas que estamos vendo que tamén ten problemas cos indios en América. Esa é a imaxe exterior de España? Ou a da portavoz do Goberno dicindo que o ocorrido o 1 de outubro en Catalunya foi unha fake news, que é o mesmo que fixera o Goberno do PP. Esa é a imaxe dun Goberno socialista progresista?
Tentaron primeiro eliminar a Artur Mas, seguiron con Puigdemont e Junqueras… Agora van por Torra. Nunca quixeron entender que isto non vai duns líderes, senón dunha cidadanía mobilizada que quere reclamar, sempre de xeito pacífico e democrático, os seus dereitos.
O PSOE aspira a retomar o Estatut que fora referendado pola sociedade catalá pero censurado máis tarde no Congreso e no TC. É unha opción ou iso xa foi e chega tarde?
É que foron eles os que acabaron con el. Entre os socialistas, Alfonso Guerra, con aquelas declaracións do cepillado, e o PP, co Tribunal Constitucional. Hai quince anos que desde Catalunya se fixera a proposta dun novo Estatut. Con Pasqual Maragall á cabeza do PSC. Si, foi un proceso longo o do Estatut, pero é que foi o Estado español quen acabou con el. Agora ese Estatut votado pola cidadanía non está vixente. O que si o está, o que se aplica, é o Código Penal.
O non apoio do independentismo aos orzamentos xerais do Estado cre que está definitivamente pechado?
Tería que preguntárllelo aos políticos. Nós o que temos dito é que non se mesturen as cousas. Jordi Cuixart non quere ser moeda de cambio de ninguén. Que negocien os orzamentos que lles dea a gana, pero Jordi Cuixart non vai saír do cárcere por unha negociación de ‘se son uns euros máis ou uns euros menos’. Os orzamentos son moi importantes, si, pero que o falen os políticos, e que non os mesturen coa situación dos presos políticos. Son cousas que están separadas.
En que medida Puigdemont segue pilotando o procés?
Un proceso político como o que vivimos en Catalunya enténdese porque hai uns liderados que tiran para adiante, aínda que dende a mentalidade española hai vontade de decapitalos. Fixérono primeiro con Artur Mas, seguiron con Puigdemont, Junqueras, os líderes no cárcere e do exilio… Agora irán contra Torra. Porque nunca quixeron entender que isto non vai duns líderes, senón dunha cidadanía mobilizada en Catalunya que quere reclamar, sempre de xeito pacífico e democrático, o nosos dereitos. Carles Puigdemont ten unha autoridade política e moral moi importante na medida que é un president que tivo que marchar ao exilio, nesta longa e triste tradición de exilios de presidentes da Generalitat. E dende este exilio ten conseguido éxitos moi importantes, poñendo en cuestión a xustiza española. Porque cada vez que foi voluntariamente declarar, no sitio que fose, déronlle a razón a el.
Suma ou resta?
Puigdemont suma, como Junqueras, como Cuixart. O que é imprescindible é que os partidos soberanistas, os que se enfrontan a esta reflexión, teñan unha estratexia compartida. Esta unidade que se reclama nas rúas non quere dicir uniformidade, un só partido nas eleccións, senón vontade de traballar conxuntamente contra a represión, e polos obxectivos políticos, para conseguir neste caso unha Catalunya que poida ser o que a cidadanía queira.
Pode haber candidatura do PDeCAT ou similar con ERC para unificar electoralmente o nacionalismo nas próximas eleccións ou é difícil?
Iso depende dos partidos. En Òmnium non nos metemos nisto. Aos partidos pedímoslles rigor, que haxa unidade estratéxica, que lle falen claro á cidadanía. A partir de aí, as fórmulas que encontren para presentarse ás eleccións dependen deles. Pero si, pedimos que cheguen aos acordos máis amplos posibles, porque ante esta capacidade de represión é moi importante acadalos.
Coida que Junqueras pode ser president da Generalitat ou cre que debe deixar paso?
Igual que pasa con Puigdemont, Junqueras é un activo moi importante. Xogouse moito para que os cataláns puideran decidir. Cumpriu a súa palabra electoral. Sempre lle estaremos agradecidos e ten un liderado incuestionable nun partido tan importante como ERC. A partir de aí, será o seu partido o que decida se ten que dar un paso ao lado ou non. Neste momento segue a ser presidente do partido. Dende Òmnium respectámolo, e parécenos moi ben. Si que é certo que esta situación de represión implica que aparezan novos liderados nos partidos e na sociedade catalá. E iso é bo. Hai uns anos, fóra de Catalunya, a xente só coñecía a Artur Mas, agora ten un abano de líderes cataláns.
Hai moitos cromos?
Claro. Pero iso é positivo, porque a sociedade, o catalanismo, é moi plural, é moi complexo.
A avogada de Cuixart pide a recusación do Tribunal encargado do procés, por entender que non haberá un xuízo xusto. Que visos de prosperar ten isto?
Están analizándoo. Que creamos que as recusacións ou calquera petición non sexa tomada en consideración non implica que non teñamos que denunciar as moitísimas irregularidades deste proceso xudicial, que é unha farsa. É evidente que o xuíz Marchena non é imparcial. É una persoa posta a dedo polo Partido Popular. O propio PP xactouse de ter controlada a Sala Segunda do Tribunal Supremo. Algo inadmisible, e só por iso xa terían que anular todo o proceso, e os presos á rúa. O xuíz instrutor Llarena ten cometido tantas irregularidades, que non se atura por ningures. O que dende Alemaña lle dixeron ao xuíz instrutor é que isto é de vergoña. Porque de vergoña é para calquera xuíz que un tribunal estranxeiro lle poida ler a cartilla e lle diga: ‘Pero que estás facendo?´. Non hai rebelión, non hai sedición, non houbo violencia. A partir de aí, hai que recusar a Marchena. E está demostrado, porque hai doutrina no Tribunal de Dereitos Humanos: cando hai un xuíz parcial nun tribunal, contamina todo o tribunal, e tería que cambiarse. E nin tan sequera ese tribunal ten competencias para xulgar a Cuixart, que non é aforado. E iso quere dicir que non terá un tribunal de segunda instancia para poderse defender, como lle pasaría a calquera cidadán. E seguen no cárcere de forma preventiva. Pero que delito van reiterar uns políticos que xa non están en activo ou o presidente dunha entidade cultural? Que risco de fuxida hai? Pero se eles mesmos se presentaron voluntariamente a declarar.
A sentenza de Estrasburgo sobre Otegi, outro tirón de orellas ao Estado español, en que medida pode estar incidindo a prol dos presos cataláns?
É que hai tantos casos do Tribunal Europeo de Dereitos Humanos de Estrasburgo no que a Xustiza española se viu reprendida e desautorizada! Olivier Peter, avogado suízo de Cuixart, ten gañado cinco veces a España por vulneración de dereitos fundamentais. España está á cola das democracias europeas no que fai ao seu sistema xudicial. Claro que confiamos en Estrasburgo, por iso imos denunciar todas e cada unha das irregularidades, aínda que o lóxico sería que o Estado español recapacitase antes. E unha cousa é a vía xudicial e outra a política. Porque ao mellor van continuar coa súa farsa, vai a haber unha sentenza e van condenar politicamente en España, pero á parte diso, haberá unha segunda volta que será Estrasburgo, e hai unha loita política paralela a este xuízo, e non imos renunciar a nada. E, ademais, este xuízo vai sentar xurisprudencia. Calquera cidadán do Estado, de Catalunya, pero tamén de Galicia, por organizar unha manifestación pacífica, pode ser acusado de rebelión e sedición. Agora viñeron polo independentismo, pero despois poden vir polos sindicatos, o galeguismo ou por quen lles dea a gana. Cousas que pasaron aquí en Galicia hai quince anos con aquilo do Nunca Máis, agora poderían ser tipificadas de sedición, porque o Estado foi para atrás. As conexións co franquismo, en lugar de ter ido para atrás, parece que foron medrando nalgunhas cúpulas políticas e policiais de Madrid.
Albisca a Gabriel Rufián como sucesor de Junqueras?
Nós, xa digo, non nos metemos en cuestións dos partidos. Respectámolos moito e con Rufián tamén temos moita relación. Púxose o foco nel e haberá a quen lle gusten máis ou menos as súas formas, pero fíxose iso para tapar que Borrell ten sido condenado polo caso Abengoa. A cuspidura non lla lanzaron a Borrell, senón que foi el quen cuspiu á cidadanía española, burlándose outra vez dela. O Goberno de España de Pedro Sánchez fíxose con moitas présas. Tiveron que dimitirlle dous ministros e hai outros tres que foron postos na picota. Coida que Borrell está especialmente protexido? Si, evidentemente. Quen o protexe? É a Monarquía, como se está dicindo estes días en Madrid? Está protexido e entón é un ministro do Rei directamente? E todo isto o que fai é que desviemos o foco da realidade. Hai unha xustiza española, un Estado español, ao que non lle gustaron as eleccións en Catalunya, e non parou ata deturpar as maiorías no Parlament. É moi grave. Temos deputados que están suspendidos cunha aplicación da lei que é unha fraude. Cuns preceptos que só son aplicables en caso de terrorismo ou de violencia, que non existiron. Todo un disparate. E a maioría que sustenta o Goberno catalán non pode exercer esta maioría, porque hai un xuíz que ten decidido que lle dá igual o que voten os cidadáns, e que el está por riba da lei. E isto é moi perigoso, porque implica unha situación de anormalidade democrática, cando teriamos que estar, despois de corenta anos de Constitución española, nun proceso de reinventar o Estado e ver de que xeito as distintas nacións terían cada vez máis autogoberno, máis capacidade de decidir… Pero derrubárono todo!
“Agora viñeron polo independentismo, pero depois poden vir polos sindicatos, o galeguismo ou por quen lles dea a gana”
Hai unha fractura irreversible Catalunya-Estado español?
En Catalunya, é evidente, hai unha fractura sentimental co Estado, que nunca máis se vai recuperar. E tardaremos máis ou menos, pero Catalunya vai acabar exercendo esta autodeterminación, porque é o que quere esta cidadanía. E a actuación do Estado, da Xustiza, do Goberno, o que provoca é que cada vez haxa máis persoas que queiran decidir o seu futuro en liberdade.
Ve factible a curto prazo un debate xeral monarquia-república, que se ten iniciado en 26 universidades españolas?
Creo que é moi interesante e positivo que se abran debates desde os movementos de abaixo a arriba, como poden ser Òmnium ou 15-M, porque máis alá de que Catalunya poida decidir o seu futuro, se este movemento poder servir para que os alicerces do Réxime do 78 por fin se cambaleen, será moi positivo. Pois é obvio que corenta anos despois se ten que poder poñer todo en cuestión, con normalidade, como pasa en calquera país, e a Monarquía española, coa folla de servizos que ten, é lóxico que os estudantes e moita xente de esquerdas a cuestione. Direino doutra maneira: é incrible que a esquerda española non cuestione o papel da Monarquía.
Percibe apoio ao procés dende Galicia?
Recibimos moita solidariedade de todos os pobos de España, e tamén dende Galicia. De partidos como o BNG e Anova, que se teñen mostrado moi solidarios con Òmnium, con Jordi Cuixart, cos presos políticos, e sentir esta proximidade do pobo galego énchenos de emoción. Como o pobo catalán cando houbo momentos duros aquí tentou estar aquí, aínda que Madrid, o Estado, sempre tentou separar os pobos de España. E Galicia e Catalunya, cada un nun extremo da Península, ás veces teñen estado de costas, pero hai lazos históricos que teñen explicado unha relación catalano-galega, e emociónanos moito ver que esta solidariedade sempre se ten demostrado. Agradecemento pois a tantos loitadores galegos polas liberdades.
Cs volvería gañar hoxe as eleccións en Catalunya?
As enquisas din que o seu discurso da división e odio estalles pasando factura. E a irresponsabilidade de facer crer que a xente se pega polos lazos, cando son os únicos nos que nas súas manifestacións hai violencia, como demostraron hai uns meses. Agora as enquisas danlle unha baixada de 36 a 28, pasando a ser segunda ou terceira forza do Parlament. Cando confrontas a sociedade e buscas esta división, iso pasa factura. Igual que cando vas a Andalucía e fas este discurso do oído entre cataláns e andaluces: terminará por pasarlle factura.
Conflitos en sanidade, educación…e ata os bombeiros se queixan en Catalunya. Que valoración fai desa emerxencia social?
Dende Òmnium sempre defendemos que isto non vai de cambiar unha bandeira por outra, nunha sociedade tan plural como Catalunya, con moitas linguas. Sempre temos explicado que hai un 23 % da sociedade que vive na soleira da pobreza, e por iso queremos unhas estruturas, uns instrumentos que nos permitan decidir, e toda a solidariedade e apoio aos colectivos que están sufrindo.
Pero moitos deses recortes veñen da etapa de Artur Mas…
Veñen da situación económica complicada, e é evidente que o Govern catalán non pode mirar para outro lado e ten que ter capacidade de volver a explicar as cousas e actuar, porque facer república é pensar nos excluídos, na xente que sofre máis. Se non, non terá sentido. É evidente que o Govern non pode ser insensible a esta situación e ten que dar unha resposta, con todas as limitacións obvias, por esta falta de recursos e esta sistemática do Estado español de afogar a Catalunya. A resaca do artigo 155, en moitos colectivos, ten feito moito dano.
Ten que rectificar no ámbito do social o executivo catalán?
Coa súa actuación de goberno ten que mostrar que tipo de sociedade queremos, para que estas cousas ocorran menos, e mostrar para que queremos unha república. Ten esta obriga. A meirande parte da situación vén polo afogo que ten provocado o Estado español, pero tamén é unha responsabilidade que se ten que asumir, e estamos convencidos de que a vai asumir.
____________