por José Abu-Tarbush
Semellante incremento da violencia non é alleo á formación do novo goberno israelí a finais do mes de decembro, o máis escorado á extrema dereita, ultranacionalista e racista que se coñece na historia do Estado israelí. De clara e aberta vocación colonial, está integrado por dirixentes do movemento de colonos e as súas respectivas formacións políticas, agora á fronte de carteiras ministeriais, que prometeron durante a campaña electoral a expansión territorial (léase escalada colonial) e man dura cos palestinos (léase agravamento da represión e a violencia).
En 1993, o número de colonos roldaba preto dos 200.000 e agora ascende a uns 730.000, cifra que seguirá crecendo nos próximos anos en sintonía con esa dinámica colonial, acompañada pola violencia estrutural inherente á ocupación militar.
A súa axenda de supremacía racial inscríbese na filosofía de que “o pobo xudeu ten un dereito exclusivo e incuestionable sobre todas as áreas de Israel”, que inclúe obviamente os territorios palestinos ocupados polo exército israelí en 1967, en particular Cisxordania xunto á anexionada e crecentemente xudaizada Xerusalén Este. Desde esta óptica, o actual goberno é firme partidario de seguir avanzando na expansión e construción de novos asentamentos (actualmente hai uns 200 entre Cisxordania e Xerusalén Este) e a legalización dos postos de avanzadas ou incipientes colonias provisionais ao longo de Cisxordania (onde se contabilizan máis de 200).
Pero este aumento da represión do exército israelí, secundado polos colonos (que actúan como paramilitares), e a escalada colonial non son un fenómeno novo, que responda só á conxuntura do vixente goberno. Pola contra, esta tendencia estaba igualmente presente en anteriores executivos, incluso o formado pola fráxil coalición gobernamental de oito partidos encabezada polo ultradereitista Naftali Bennett e o centrista Yair Lapid, que substituíu brevemente (2021-2022) aos sucesivos gobernos de Netanyahu entre 2009 e 2021 (quen tamén gobernara durante o período de 1996-1999).
En 1993, o número de colonos roldaba preto dos 200.000 e agora ascende a uns 730.000, cifra que seguirá crecendo nos próximos anos en sintonía con esa dinámica colonial, acompañada pola violencia estrutural inherente á ocupación militar.
De feito, esa tendencia advírtese no propio ADN da ocupación militar israelí dos territorios palestinos en 1967 e que, paradoxalmente, se incrementou por mor do proceso de paz iniciado en Madrid, no outono de 1991, e da firma da Declaración de Principios, máis coñecida pola denominación xenérica dos Acordos de Oslo, nos xardíns da Casa Branca en Washington, o 13 de setembro de 1993. Entón o número de colonos roldaba preto dos 200.000 e actualmente ascende a uns 730.000, cifra que previsiblemente seguirá crecendo nos próximos anos en sintonía con esa dinámica colonial, acompañada pola violencia estrutural inherente á ocupación militar.
O panorama é desolador, moi afastado das expectativas que suscitou fai unhas tres décadas o proceso de negociación entre Israel e a Organización para a Liberación de Palestina (OLP), baixo a parcial e deshonesta mediación estadounidense. En contra das optimistas expectativas de entón, de ver o fin da ocupación e, no seu lugar, o establecemento dun mini Estado palestino en Gaza e Cisxordania con Xerusalén Este como capital, produciuse un reforzo da ocupación militar israelí, a máis longa da historia contemporánea, que o próximo mes de xuño pasará de cinco décadas e media ao cumprirse 56 anos desde a guerra de 1967.
O cárcere máis grande da terra
Durante este tempo, a paisaxe dos territorios palestinos foi alterado substancialmente, cunha gradual política de illamento e fragmentación da súa xeografía física e humana, que impediu o desprazamento entre Gaza e Cisxordania e interrompeu a continuidade territorial entre Cisxordania e Xerusalén Este. Esta cidade foi finalmente segregada de Cisxordania e crecentemente xudaizada mediante un anel de colonias ao seu redor e unha constante presión sobre a súa poboación autóctona, baixo numerosas restricións segregacionistas, unido ás constantes ameazas de expropiación e desaloxo que sofren ou sufriron moitas familias palestinas.
Ao longo destes anos, Israel utilizou o frustrado proceso de paz como unha cortina de fume para seguir profundando na colonización do territorio palestino, socavando a base territorial na que establecer un mini Estado palestino.
Á súa vez, na Franxa de Gaza, en contra do proxectado, o repregamento unilateral israelí en 2005 non significou o fin da súa ocupación, pois para todos os efectos, incluído desde a óptica do Dereito internacional, segue ocupada; ademais de bloqueada desde 2007 por terra, mar e aire. Este enclave costeiro alberga unha poboación de preto de 2,2 millóns de persoas en apenas 365 quilómetros cadrados. É unha das zonas de máis alta densidade do planeta, tamén una das máis castigadas polas sucesivas agresións do exército israelí (2008-2009, 2012, 2014, 2021), que se asañou coa súa poboación civil, atrapada nun auténtico canellón sen saída, sen refuxios nin posibilidade algunha de desprazarse, e sen contemplarse a opción de abrir un corredor humanitario, como recolle o profesor estadounidense de orixe xudía Norman G. Finkelstein: Gaza. Unha investigación sobre o seu martirio (Século XXI, 2019).
Pola súa banda, Cisxordania é o territorio máis cobizado, onde os bloques de colonias, postos de avanzadas de futuras colonias, áreas e bases militares conectan directamente coas autovías israelís mediante unha rede de estradas de circunvalación, que sortean as aldeas, pobos e cidades palestinas ao mesmo tempo que as fragmentan, xunto ao muro, valos eléctricos e numerosos postos de control (chekcpoints). Israel asumiu así o control dos territorios e os seus recursos naturais por todas as vías (marítimas, terrestres e aéreas) e postos fronteirizos (portos, pontes e aeroportos), ao mesmo tempo que recluíu á poboación palestina en pequenos guetos e bantustanes, desembarazándose da súa responsabilidade como potencia ocupante e desprazándoa a unha Autoridade Palestina débil e dependente do exterior, sometida ás esixencias de seguridade e intereses israelís.
Quizais a imaxe máis gráfica dos territorios palestinos sexa a descrita polo historiador israelí, Ilán Pappé, nun texto moi recomendable: O cárcere máis grande da terra. Unha historia dos territorios ocupados (Capitán Swing, 2018), como unha megaprisión con dous modelos: un “cárcere ao descuberto”, na que os prisioneiros gozan de certa autonomía baixo o control israelí; e outra de “máxima seguridade”, máis ríxida, suxeita a castigos, severas limitacións e mesmo execucións. Se non admiten a primeira, non colaboran ou se resisten, entón impoñeríase a segunda.
En suma, ao longo destes anos Israel utilizou o frustrado proceso de paz como unha cortina de fume para seguir profundando na colonización do territorio palestino, socavando a base territorial na que establecer un mini Estado palestino con continuidade territorial, cohesión demográfica e viabilidade económica. En consecuencia, imposibilitou a resolución do conflito sobre a opción dos dous Estados. Os propios dirixentes israelís, desde Netanyahu a Bennett, Smotrich ou Ben Gvir, non ocultan a súa oposición ao establecemento dun Estado palestino.
A pesar de que esta opción é a que maior respaldo e consenso suscita na sociedade internacional, o certo é que se advirte unha significativa incoherencia entre esta posición e a execución da política exterior de moitos Estados. Lonxe de criticar a política de ocupación israelí ou, menos aínda, adoptar medidas de presión ou sanción como no caso de Rusia, nin sequera se prestan a recoñecer o proclamado Estado palestino. Aínda está pendente de cumprir esa promesa que realizou o entón candidato Sánchez cando chegase a ser presidente do Goberno.
Un só Estado con tres categorías
O problema substancial é que Israel non presenta ningunha alternativa de resolución ao conflito ao rexeitar a opción dos dous Estados, pois tamén se nega a outorgar dereitos de cidadanía á poboación palestina que ocupa, de integrala nun só Estado democrático, inclusivo e igualitario, sen discriminación por causas étnicas, confesionais ou nacionais. A única opción pola que realmente aposta é pola dun Estado étnico, de supremacía racial ou apartheid.
Entre o río Jordán e o Mediterráneo existe un só Estado con tres categorías, onde os israelís xudeus gozan de todos os dereitos; os palestinos do 48 con cidadanía israelí posúen só algúns dereitos, ao mesmo tempo que son discriminados; e o resto da poboación palestina nos territorios ocupados está excluída de calquera tipo de dereitos. Sen esquecer que é, ademais, obxecto dunha sistemática segregación e crecente agresión, como se viu no pogromo que sufriu o pobo de Huwara o pasado febreiro ou o asalto aos fieis na mesquita da o-Aqsa en Xerusalén durante o pasado mes do Ramadán, por citar só algúns exemplos recentes.
Lonxe de ser unha novidade, a actual escalada de violencia e colonización en Palestina é un ciclo máis neste prolongado conflito colonial. A novidade reside na profundización e afianzamento do réxime de apartheid creado pola ocupación israelí, que interpreta a pasividade e conivencia internacional como unha luz verde para continuar a súa escalada colonial, segregacionista e racista. Sen dúbida, a ocupación deshumaniza ao ocupado, pero tamén corrompe ao ocupante, como mostra a deriva da reforma xudicial do Goberno de Netanyahu e a contestación da cidadanía israelí. A experiencia surafricana conclúe de maneira diáfana que democracia e apartheid se repelen mutuamente.
José Abu-Tarbush é profesor de Socioloxía das Relacións Internacionais na Universidade de La Laguna.