por Nunzia Acanfora
É indiscutible que a vitoria de Meloni é ante todo unha vitoria persoal. Construída con tesón e determinación, con intelixencia política, pero sobre todo coa previsión de quen, poñéndose en oposición, cabalgou sobre o malestar social que produciran a crise económica, a pandemia e os efectos dunha guerra encarnizada, e fronte ás que un goberno pro-europeo non logrou xerar confianza.
Como sucedera en 1994 co partido de Berlusconi, nas eleccións europeas de 2014 co PD de Renzi e en 2018 co M5S, Italia optou polo cambio ante as dificultades, agarrándose a un novo líder, esta vez muller e de dereitas.
Unha vez máis, como sucedera en 1994 co partido de Berlusconi, nas eleccións europeas de 2014 co PD de Renzi e en 2018 co M5S, Italia optou polo cambio ante as dificultades, agarrándose a un novo líder, esta vez muller e de dereitas.
Italia desviouse cara á dereita
É certo que o meu país, patria da comprometida Resistencia partisana, deu o seu voto masivo e democraticamente non tanto a unha coalición de centro-dereita senón a Fratelli d’Italia, que arrasou no taboleiro. E fíxoo tamén coa complicidade dos abstencionistas que, ao saírse do xogo electoral, deixaron o campo completamente libre á coalición de Meloni, Salvini e Berlusconi. O 36,2% da poboación con dereito a voto abstívose, superando a porcentaxe de 2018. O centro-dereita, con arredor do 44% dos votos, volve estar preto dos valores medios de 1994-96, pero con tres diferencias radicais: está impulsado por un partido expresamente de dereitas, que multiplicou por seis a súa participación en catro anos; ten unha sólida maioría en ambas as dúas cámaras parlamentarias, como resultado da construción da coalición; atópase no Parlamento fronte a unha oposición dividida e desgarrada.
O abstencionismo non foi a única forza que comprometeu o resultado electoral. Pola contra. Quizais a indecisión ou o mesmo xiro á dereita foi en gran medida inducido e fomentado por unha esquerda cansa e perdida. No enfrontamento electoral, a dereita mostrouse madura e autónoma, fronte a unha esquerda radical máis adolescente ou subalterna, como é como se mostrou o Partido Democrático.
A dereita mostrou e ostentou un perfil político claro, e a esquerda parecía un personaxe ‘pirandelliano’ en busca de autor. E aínda é o día en que a esquerda italiana segue sen aclarar unha clara liña política de oposición no Parlamento.
Non se trata, pois, de aliñamentos máis ou menos á dereita ou á esquerda. Hai unha cuestión de fondo clara e contundente: a dereita mostrou e ostentou un perfil político claro, e a esquerda parecía un personaxe ‘pirandelliano’ en busca de autor. E aínda hoxe, case dous meses despois da toma de posesión do novo goberno, a esquerda italiana segue sen aclarar unha verdadeira e concreta liña política de oposición no Parlamento.
Na campaña electoral, dominou a dereita cun programa concreto e estable: impostos máis baixos, menos vínculos sociais, ambientais, morais, burocráticos, conservadurismo social e cultural, conformismo, cero autonomía dos suxeitos, non renda básica, non recoñecemento das diferenzas, anomalías. A esquerda, en cambio, tocou todos os seus temas máis tradicionais (sen dúbida acertados), pero narrados segundo unha orde dispersa, confusa e empuxada polas circunstancias. A súa narración vai desde a necesidade de abolir os autos de alto consumo, para logo dar prioridade á cuestión patrimonial, a loitar horas despois por propoñer e promover a semana laboral moi curta.
En fin, eses días de campaña electoral foron difíciles para a esquerda. Tocou a unha consigna por día, pero sen capacidade de asentamento, de construción estable, de posibilidade de recoñecerse nun programa común ou nun nome único. Na esquerda todos reivindicaron os mesmos principios, pero nebulizándose en moitos micro-partidos, o que acabou por confundir á opinión pública. A día de hoxe, a esquerda radical italiana parece estar librando unha tormenta hormonal propia de adolescentes. O Partido Demócrata (centro/esquerda), en cambio, sofre o problema oposto: demasiada madurez.
Certo que en reiteradas ocasións o PD asumiu unha tarefa estabilizadora a través de diversos gobernos interinos. Unha función encomiable, pero institucional e non política. Porque en falando de praxe política, é un partido que non descendeu ás entrañas do país, non mediu o seu sistema nervioso, eludindo as fortes e dolorosas esixencias da sociedade.
O dito xa explica en parte o sucedido coa alternativa representada pola esquerda. Pero, ademais, durante a campaña os partidos desa tendencia nunca comunicaron entusiasmo nin esperanza, apoiándose en cambio en simbolismos e imaxes gastadas, medos e afogos.
Niso naufragou a esquerda italiana, que ha florecer de novo para satisfacer o máis axiña posible as necesidades desa parte dos italianos que se abstiveron, e moi especialmente de todos aqueles que se posicionaron coa dereita. Coa idea e o obxectivo de superar a impresionante fenda existente entre a vitalidade do país e a súa tradución político/organizativa.
Todos, non só eles, necesitamos un sistema que se convirta en catalizador e multiplicador do potencial de Italia, que con demasiada frecuencia é humillante e redutor.
Máis alá da definición fascista
Á marxe da análise política postelectoral, o sucedido fai pensar en Italia como o país que volve ser un laboratorio político en Europa, sendo nese sentido precursor de movementos que anticipan tendencias e ecos no resto do continente. O abstencionismo récord e o resultado da votación poñen de manifesto o impresionante desfasamento entre a realidade do país e a súa tradución política organizada, así como a necesidade de alianzas por obxectivos concretos, para poder recoller demandas, facilitando a formación dese partido que hoxe non existe e no que temos que empezar a traballar.
Fago miñas as palabras do filósofo Cacciari: “o fascismo acabouse”, para dicir que Italia non é fascista. E concordo con el cando asegura que “todas as cabezas pensantes europeas sinalaron en reiteradas ocasións que o fascismo é un feito arqueolóxico, xa non é un perigo autoritario en Italia como no resto de Europa”, e que “as ameazas ás democracias occidentais xa non proceden desa historia”.
Non se lles debe dar protagonismo aos arqueólogos que ocasionalmente visten unha camisa negra e fan o saúdo romano. As nosas democracias non están en perigo polo fascismo. Si polas autocracias burocráticas ou financeiras e polas políticas populistas.
Non se lles debe dar, pois, protagonismo aos arqueólogos que ocasionalmente visten unha camisa negra e fan o saúdo romano. É o citado Cacciari quen reitera que o fascismo está feito dun discurso arqueolóxico que o que fai é desviarnos dos perigos reais que sufren as nosas democracias. É dicir, as nosas democracias non están en perigo polo fascismo. Si que hai que falar de autocracias burocráticas ou financeiras e de políticas populistas á hora de detectar onde están eses perigos.
O novo goberno está a traballar. Estamos a ver o seu traballo e esperamos resultados baixo a mirada atenta e proactiva da esquerda, que necesita un tempo de recuperación técnica.
Nunzia Acanfora é politóloga e responsable das políticas culturais da Presidencia da Regione Campania.
