por Manoel Barbeitos
Os responsables gobernamentais sosteñen que, hoxe por hoxe, Arxentina non pode facer fronte a un débeda que superaba nesas datas os 324.000 millóns de dólares, que equivalían ao 89% do PIB (era de 128.861 millóns no 1.999, o 50% do PIB). A pesar de aplicar as duras políticas de austeridade recomendadas polos organismos internacionais (FMI, BM) o país volvía así a estar fundida nunha nova crise da débeda, a maior de todas malia os pagos realizados durante décadas.
Esas políticas de austeridade non afectaban sen embargo aos tipos de xuro. Porque durante o presente século o goberno Arxentino conseguira retrasar os pagos, emitindo títulos con vencementos a 100 anos, pero a cambio de ofertar tipos de xuro anual ao 7,25%, cando os principais bancos centrais (Nueva York, Francfurt, Tokio..) concedían préstamos entre o 0 e o 1%. É por iso que a débeda arxentina comportou durante anos un enorme negocio para os grandes bancos e fondos de investimento. Por outra parte, esa política monetaria non conseguíu frear a xa histórica fuga de capitais, que en moitos casos se destinaba a compra de débeda arxentina pero a través dos mercados exteriores como, por caso, Wall Street.
Todo iso perxudicou gravemente á economía, que entraría en recesión novamente (2018), logo dunha lixeira recuperación nos primeiros anos deste século -grazas á situación do comercio internacional de materias primas-, con niveis de pobreza que afectou ao 40% da poboación, unha inflación anual de más do 50% e un PIB (2020) vinte puntos menor que o do 2010.
Así se atopou o pais o goberno que saliú das eleccións de outubro do 2019 e que sete meses despois declararía a citada suspensión de pagos. Cómpre subliñar que antes desta nova suspensión de pagos (2020), Arxentia tiña realizado grandes esforzos no pago e na reestructuración da debeda, que hai que explicar con detalle para así comprender a dimensión dos sacrificios que este país vén realizando por esa causa.
O historial da débeda arxentina
No ano 2001, o goberno arxentino consegue unha moratoria nos pagos por un valor de 144.279 millóns de dólares. Unha estratexia que poñía punto e seguido a unha nova política de austeridade fiscal, que no plano monetario se acompañou dunha conxelación dos depósitos bancarios (“corralito”), unha devalación do peso (que estaba equiparado ao dólar) e un control dos movementos de capital que tiña como obxectivo impedir a fuga de capitais e a creba bancaria. As negociacións cos acreedores que viñeron a continuación rematarian (2005) cun amplo acordo (93% dos tenedores de bonos) que supuxo importantes rebaixas da débeda (entre un 45 e un 70%) e un canxe de bonos vellos por bonos novos. Todo elo nun clima de grande conflictividade social e de confrontación cos “fondos boitre”.
Posteriormente e baixo o mandato de Nestor Kirchner (2005/6) cancélase a débeda co FMI e reestruturándoa coa maior parte (75%) dos acreedores privados. Mediante un pago cercano aos 10.000 millóns de dólares, procedentes das reservas en poder do banco central (23% das reservas) Arxentina, en decembre do 2006 cancelaba a súa débeda co FMI (Fondo Monetaria Internacional). Deixando a un lado a importancia simbólica do acto, este pago apenas supuxo o 9% do total da débeda; xa son os acreedores privados os maioritarios tenedores da mesma.
Paralelamente, o goberno arxentino proponlles aos outros acreedores unha nova reestruturación, coa emisión do novos bonos, e unha quita do 75%. A proposta, que sería aceptada pola maioría dos acreedores (75%), comportou lograr unha quita da débeda por un valor equivalente ao 65,6% (65.000 millóns de dólares) e a emisión de novos bonos agora en moneda nacional. A reestructuración repitirase posteriormente (2010) con Cristina Fernández, amplíandose ao 92,5% en condicións moi semellantes ás de 2005.
Estas dúas reestructuracións supuxeron unha importante reducción en termos reais do monto total (stock) da débeda (do 80,3% do PIB en 2005 ao 43,5% no 2013), un alargamento dos prazos, un cambio na composición cun descenso notable da debeda nominada en moeda extranxeira (medrando a débeda en pesos) e unha diminución dos tipos de xuro. Un certo alivio sen dúbidas.
Porén, ambas as dúas reestruturacións serán contestadas polos “fondos buitre”, que contarán co apoio do Tribunal Supremo de Nueva York, conseguindo así forzar ao goberno arxentino de quenda (Macri) a chegar a un acordo (2016). Dito acordo comportou un novo pago esta vez de 4.653 millóns de dólares (75% do reclamado). E chegou acompañado de novos préstamos (“rescate”) do FMI quen, como sucede sempre nestes casos, impón novamente un severísimo plano de axuste (2017) cos resultados anteriormente citados, entre outros, que se disparen os déficits comerciais (2017 e 2018) e que a débeda salte aos 324.000 millóns de dólares (lembremos que, en términos nominais, no ano 1978 estaba nos 8.000, no 2001 en 144.000, no 2010 en 181.621, no 2015 en 240.665 millóns de dólares, Cifras que en términos de PIB supoñen: 13,8%, 49,5%, 43,5%, 52,6% e 86,5%).
Todo elo a pesar de que durante todas estas décadas Arxentina foi unha alumna obediente do FMI, aplicando as políticas (“axustes estruturais”) que este organismo lle esixía para concederlle os préstamos e para, segundo estes, “recuperar a senda do crecemento económico”. A realidade é que durante o que levamos do século XXI, malia os desembolsos realizados, moratorias, cancelacións e reestructuracións, Arxentina seguíu sen ser quen de sair do labirinto da debeda, tendo que acudir a sucesivos préstamos que incrementaron o monto total e os desembolsos, en tal forma que se veu precisada a repetidas suspensións de pagos que teñen, ao día de hoxe, como colofón, a de maio do 2020.
Con esa suspensión última, o goberno actual busca conseguir unha nova reestruturación da débeda externa (a enésima) que asegure a súa sostibilidade. Unha débeda que, segundo as últimas cifras, está agora nos 378.385 millóns de euros, que equivalen ao 86,06% do PIB. Cifras que deixan ben en claro que resulta impagable.
Tal e como se pode comprobar, a historia económica, política e social de Arxentina nas últimas catro décadas está marcada e condicionada pola débeda. Non parou de medrar a pesar dos enormes reembolsos que fixo este país. Un historia da que se pode estender practicamente a todo o Sur, pero que agora se trasladou a Europa a xeito de débedas públicas e privadas.
Historias (por que están estes países tan endebedados?, por que isto sucede a pesares de teren pagado e feitos enormes desembolsos?) que teñen fundamentos políticos. Tentareino de explicar nunha terceira entrega sobre Arxentina. Son historias que, como sinala J. Stiglitz, deixan “importantes leccións”.
ARTIGOS RELACIONADOS
ARXENTINA (I). A débeda externa
