ARXENTINA (e III): O ELO MÁIS FEBLE DA DÉBEDA

por Manoel Barbeitos

Dende o golpe militar do 76 a decembro de 2020, Arxentina desembolsou en servizos de débeda (amortizacións e xuros) a astronómica cifra de 685.000 millóns de dólares, o que supón multiplicar por 83 o que debía o país en 1975 (7.875 millóns), sen que iso poidese impedir que neste ano 2021 deba 39 veces máis do que debía o primeiro ano da ditadura. A maior parte dese desembolso (un 80%) foi parar aos grandes bancos internacionais, especialmente estadounidenses.

Velaí a grande estafa das débedas externas. Como ben afirma Eric Toussaint, “Arxentina demostra ata o extremo o carácter vicioso e infernal do endebedamento do Terceiro Mundo (e da periferia en xeral)” (“La bolsa o la vida. Las finanzas contra los pueblos”. Eric Touissant. Editorial Tercera Prensa) “Os pagos da debeda arxentina foron e seguen sendo un formidable mecanismo de transferencia de riqueza producida polos asalariados cara os donos do capital (sexan arxentinos ou residentes dos países máis industrializados, comezando por Estados Unidos e Europa occidental)”.

Arxentina durante todos estes anos tivo que destinar unha parte cada vez maior dos seus ingresos fiscais (orzamentos) ao reembolso dos servizos da débeda (amortizacións e xuros). Neste ano 2021, o seu goberno destina ao pago dos servicios da débeda 3.861 millóns de pesos, o que supón o 65% dos seus ingresos correentes (6.030 millóns de pesos)

Actualmente, ese país sudamericano pasa por unha grande recesión que o Banco Mundial califica como unha das maiores da súa historia (?), cunha caida do PIB estimada do 5,2%, unha inflación do 40%, unha taxa oficial de desemprego do 12%, que ascende ao 20% entre a poboación moza. A situación agocha un elevadísimo nivel de desigualdade e pobreza (40,9%) que afecta con dureza á infancia (56,3%) e que coloca a un 10,5% da poboación nunha situación de indixencia. Manten tamén uns elevados índeces de mortalidade especialmente entre as mulleres (7,6%).

Pero o grande problema macroeconómico de Arxentina segue sendo a débeda, que comeza a súa escalada, como xa dixemos, na época da ditadura militar. Como explicalo? En primeiro lugar os elevados tipos de xuro (case sempre en valores superiores ao 10% e algúns anos rondando o 20%) que Arxentina tivo que pagar sempre polos seus bonos, xustificados polo FMI como necesarios para rebaixar unha inflación incontrolada, pero que ademais de encarecer os desembolsos (os servicios da débeda), favoreceron a especulación. Nesa especulación participaron e siguen participando os capitalistas arxentinos con diñeiros que previamente sacan do seu propio país (“fuga de capitais”). Segundo os estudios máis serios, esas fugas ascenderon a 277.800 millóns de dólares entre os anos 1976 e 2015, tendo como destino tanto os bancos occidentais como os paraísos fiscais.

Outra das claves estivo na decisión adoptada no seu día polo goberno de Alfonsín (1983/89), e que xa sinalamos nestas páxinas (https://temposdixital.gal/outros/arxentina-ii-as-suspensions-de-pagos/) de asumir as debedas privadas das grandes empresas e bancos arxentinos (filiais de multinacionais) como débeda pública. Unha débeda privada calculada nun monto superior aos 14.000 millóns de dólares que se sumou ao conxunto da débeda.

Ao tempo que medraban os pasivos, ían disminuindo os seus activos públicos incrementando así a balanza negativa, os déficits de capital. Dous casos foron especialmente rechamantes: o de YPF (Yacimientos Petrolíferos Fiscais) e AA (Aerolineas Argentinas), non so pola súa relevancia na economía do país, tamén polo escandoloso da súa privatización. A pesar de ser empresas que daban beneficios ao Estado, o FMI forzou a súa privatización previo enbededamento e descapitalización (foron utilizadas como garantía de pago da débeda), provocando unha perda estimada en 60.000 millóns de dólares.

Arxentina tamén foi esclava da ideoloxía do patrón ouro. Durante mais dunha década (1992-2002), o peso arxentino equiparouse ao dólar, medida xustificada co gallo de controlar a inflación, evitar a fuga de capitais e fomentar aforro interno. Se ben se conseguíu unha importante reducción na inflación, os outros obxectivos resultaron fallidos porque os arxentinos seguiron preferindo o dólar á súa moeda. Isto último provocou á súa vez unha maior fuga de capitais. Aproveitando a paridade das dúas moedas, os arxentinos cambiaban os seus pesos por dólares que logo colocaban no estranxeiro esperando a inevitable reconversión, que lles supoñería importantes ganancias. Moitas veces eses dólares eran utilizados para especular cos bonos da propia deuda nacional, contribuíndo así a que se incrementase o seu monto.

En paralelo, esta política monetaria afectou negativamente á economía, que entrou novamente nunha longa recesión cunha caída en termos reais da producción e a renda per cápita practicamente a un terzo do valor anterior, así como da taxa de cobertura comercial, que pasou do 145 ao 80%, disparando o déficit e colaborando a que se incrementase a débeda externa (de 65.500 a 150.000 millóns de dólares). Compre subliñar que nos cinco anos seguintes (2003-2007) tras o abandono da paridade Arxentina tivo crecementos do PIB moi relevantes (8% PIB) cando viña arrastrando crecementos negativos.

As razóns políticas que xustifican as medidas anteriormente citadas responden a que os prestamos concedidos a Arxentina foron, e siguen sendo, préstamos condicionados. Para poder dispoñer do financiamento prometido ,os gobernos arxentinos tiveron que aplicar as políticas ditadas polo FMI que se conteñen nos chamados Plans de Axuste Estructural (PAE): austeridade fiscal e reformas estructurais. Contra o que poidera parecer, estas políticas non teñen como obxectivo central o crecemento económico a a creación de emprego nos países que se aplican, senón outro moi distinto: garantir aos acreedores o pago da débeda. Pero estes programas foron un fracaso. A débeda multiplicouse, as economías entraron en recesión e disparáronse as desigualdades e a pobreza. Arxentina foi, e sigue sendo, un paradigma deste fracaso.

As evidencias empíricas así o demostran. Por caso, a fortísima caída da producción, os elevadísimos niveis de pobreza e exclusión social, cos/as cativos/as como maiores damnificados; o crecente deterioro do sistema productivo e os servicios públicos, o elevado desemprego e a constante caída dos salarios e da renda per cápita, a debilildade do peso arxentino, a elevadisima inflación, a parálise do investimento e o consumo …. Evidencias de que hoxe por hoxe Arxentina, a pesar dos enormes esforzos realizados, sigue afundida na crise da débeda…. e siguen as fugas de capitais. Para colmo, agora tamén se ve afectada pola pandemia da COVID.19.

Esperaremos a ver como rematan as polo de agora últimas negociacións sobre a débeda entre o actual goberno arxentino e os acreedores. O, polo de agora, último tempo do eterno “partido da débeda”.

“Non chores por ti Arxentina……”