por Damián Villalaín
A xulgar polas manifestacións e protestas vistas durante o mes pasado, todo o mundo parece dar por feito que a policía estadounidense é racista, e actúa habitualmente aplicando unha forza extrema e innecesaria que en demasiadas ocasións remata moi mal.
Os primeiros convencidos disto parecen ser os propios norteamericanos, cando menos os que participaron nos actos de repulsa pola morte de George Floyd. O que non se sabe moi ben é se eses mesmos manifestantes atribúen a innegable brutalidade policial a unha especie de racismo, conxénito ou inducido, dos policías norteamericanos. En calquera caso, non semella que ocupase o centro do debate neses días de ira a eterna cuestión sobre a grotesca facilidade coa que circulan as armas de fogo en Estados Unidos. Desde fóra, e tendo en conta o gran número de cops con procedencias étnicas non caucásicas, como aínda din alí, o racismo estrutural e a tendencia, igualmente estrutural, a actuacións policiais catalogables como brutais non parece unha explicación máis plausible que a do nerviosismo e o medo que todo axente debe sentir ao saber que calquera sospeitoso pode ter consigo unha pistola lista para disparar.
É Estados Unidos ese país noxentamente racista que parecen suxerir feitos como o homicidio de George Floyd? Obviamente, EE.UU é un país moi grande e moi diverso e, xa que logo, cheo de contrastes e contradicións. Tamén o é o seu pasado, tan glorioso e tan turbio como o de calquera outro colectivo humano. Naceron facendo a primeira revolución democrática da modernidade, cousa compatible daquela coa posesión de escravos africanos. Foi o persistente abolicionismo dos cuáqueros o que levou a Jefferson a prohibir o tráfico en 1808, aínda que subsistiu nos estados do sur. Despois comezou a expansión cara ao oeste que levaría ao virtual exterminio das poboacións nativas, un proceso que tamén se fixo compatible cunha durísima guerra civil orixinada en gran medida polas conviccións abolicionistas de Lincoln.
De Obama a Trump
Ben abonado polas teorías raciais –o máis pernicioso dos moitos malentendidos científicos derivados do darwinismo-, o racismo sobreviviu no Sur derrotado e resentido en forma de segregación igualitaria. O pesadelo duraría ata o triunfo do Movemento dos Dereitos Civís, liderado por Luther King, cuxas teses refrendarían varias sentenzas xudiciais e que desembocarían na prohibición polo Congreso, en 1964, de calquera forma de segregación racial.
E tan só cuarenta e cinco anos despois ocorría o que calquera estadounidense de calquera época consideraría imposible: a chegada á presidencia de Barak Obama, un sobresaliente produto da clase media negra que se fora formando nas grandes cidades americanas desde a década dos sesenta. Non é doado conciliar esta elección presidencial coa imaxe dun país racista, como tampouco é fácil entender que o seu sucesor na Casa Branca fose o Calígula que hoxe goberna alí.
A mestura entre un presidente malévolo e tarado coa hipertrofia identitaria producida polo que Robert Hughes diagnosticou xa en 1994 como cultura do vitimismo (La cultura de la queja, Anagrama), é o marco perfecto para que EE.UU afonde na súa desfeita local e na perda de liderazgo global. Engádaselle a isto a angustia da pandemia, o paro desbocado e a libre circulación de armas e fake news, e o funeral está servido. Nunca unhas eleccións presidenciais como as do vindeiro mes de novembro serán tan decisivas para o destino do mundo.