Historiadores de diversas tendencias asumen que España está fracturada. Un diagnóstico certeiro, pero en absoluto novo. Analizalo sen inserilo nos prolegómenos da Transición, ou na prefabricada argamasa dos consensos constitucionais, é acientífico. Contra o que se ten publicitado, con éxito, pouco de todo iso foi modélico. Serviu para sosegar sables e amansar golpistas, pero tamén para andar corenta anos máis ligados a un arrevesado memorando de forzadas abstinencias políticas. Con tanta carga avariada nas mochilas, e sufrindo como sufrimos o estrés dun tempo caníbal, temos a sensación de atopármonos varados nunha especie de estación termo, coa estraña e dolorosa impresión de que viaxamos cara a ningunha parte. U-la política para rexenerar a pel de tantas feridas e fracturas? Parece encastada, amortizada.
Hanse explicar nese relato moitas das historias que a día de hoxe tensan as costuras que salvagardan o encastamento e amortización dese enerxético democrático que é a política. Unha delas, a máis estrutural e transcendente, a do reto catalá. En liña co dito, ese reto civil emerxe entre fracturas. Non é, como se nos quere facer ver desde os ámbitos do nacionalismo mediático e político español, o virus que enxendra en exclusiva a fractura de España. Identificala nesa sintonía, que banqueiros e líderes do neoliberalismo internacional tentaron converter sen éxito nunha película de medo durante a campaña do 11-S, é un erro sen paliativos. Ten nesa desactivación da política o seu punto neurálxico e tráxico.
Porque o independentismo que bordea en Catalunya a barreira do cincuenta por cento non chegou do frío. Chegou das fumigacións estatutarias, e tamén da cegueira política de partidos e gobernos centrais, malia ter o actual nas súas mans o máis parecido ao que se entende por un poder absoluto. Chegou, en definitiva, nos minutos de desconto dun réxime, o do 76, que ten tódolos síntomas de esgotamento, cando a colonización das institucións polos partidos que viñeron alternando no poder e a corrupción que uns e outros avalaron asentaran no sistema, poñendo o Estado e a democracia en almoeda.
Velaí a fractura do sistema, a da política, a da democracia. O máis eficaz fermento da fractura que historiadores e politólogos descobren nesta España que a día de hoxe é, e non só por mor das nacións que comparten soberanía de maneira forzosamente conflitiva dentro dela, a España social, económica e politicamente máis invertebrada. Non está por iso a política con azos para resolver pola vía do debate, do diálogo e da complicidade cívica o conflito catalá. Como non o está tampouco para resolver por esa mesma tripla vía a desorde social provocada por mor da submisión aos poderes fácticos da economía e das finanzas. Poñer como pantalla a constitucionalidade, tal que un dogma irreversible, para desentenderse do incendio que contribuíron a provocar, actitude que alentan directamente ou instrumentalizando as institucións que controlan a distancia, é a mellor maneira de alimentar o desamor e o secesionismo en Cataluña.
Os máis rigorosos constitucionalistas parten de que o principio democrático da vida política é a base dos principios constitucionais, non ao revés. Quérese dicir, que a política e a moral democráticas son anteriores á constitucionalidade. Máis claro aínda: o constitucional non esgota o democrático, porque tampouco a democracia se manifesta inmaculada e completa en cada Constitución. Xa que logo, a constitucionalidade/non constitucionalidade non debería ser o único argumento no debate político sobre o conflito catalá. Nin tampouco o da lei, que instrumentalizan como bozo co que afogan a política.
Agora, tras o 11-S que seguiu dándolles aos independentistas a maioría parlamentar e practicamente o 50% dos votos, e tamén cando o goberno de Rajoy se empeñou en negarlles aos catalás o incontestable obxectivo de votar para decidir que queren ser no futuro. Seguir alimentando a expectativa dunha derrota do soberanismo sen paliativos, en vez de construír pontes tentando evitar o estoupido definitivo, é dunha enorme estupidez política, propio de quen, amosando unha irresponsable actitude de desprezo e desdén tancredista fronte aos que colapsan Barcelona nun clamor masivo contra España, opta unicamente por utilizar a razón da forza (ameazas, procesamentos do president Mas e dúas exconselleiras polas urnas do 9-N, desnaturalización e instrumentalización do Tribunal Constitucional, o desasosegante retrouso do recurso á forca claudina do 155 e ao Exército…), desbotando a forza da razón. O que amosa a incapacidade de comprender que a racionalidade democrática reclama unha solución política pactada.
A estas alturas, as opcións redúcense a dúas: estado federal ou secesión. Unha disxuntiva que hoxe en día é moito máis difícil de resolver que hai catro anos, pois que asentaron dinámicas de improbable retorno aos estándares soberanistas existentes en vésperas de que o Congreso e o Tribunal Constitucional lapidasen o Estatut, pero nada é imposible coas armas da política e as dunha intelixente e franca sedución. Coa reforma en profundidade da Constitución, tan necesaria para salvar tanto as fracturas democráticas e sociais que lastran esta España de especuladores, corruptos e gobernantes submisos, como para afrontar o desafío catalá, que comportaría unha refundación do Estado plurinacional, plurilingüístico e pluricultural que somos.
Un obxectivo que en boa medida puidese depender das decisivas eleccións xerais previstas para o 20-D. Porque, quéirano ou non as forzas que conforman o lobby político/financeiro e mediático españolista, a sutura das fracturas –en plural– polas que sangra España só se pode acabar producindo nun novo proceso constituínte. O castigo ao bipartidismo PP-PSOE e a confianza depositada nas alternativas de empoderamento cidadá, como as mareas municipais que veñen de cuartear o poderío do PP e de Feijóo na Galicia máis politicamente activada, grazas sobre todo a que souberon poñer negro sobre branco a acción liberadora e participativa da política, interiorizan esa necesidade e esa aspiración.
Por iso sería un despropósito desbaratar a posibilidade dunha Marea galega de confluencia para as xerais do Nadal e para as autonómicas do 2016. Para que Galicia teña, nesa tesitura constituínte, grupo parlamentar con voz e voto non sometidos a outros intereses que non sexan os da cidadanía galega.