Son moitos os factores que puxeron os medios de comunicación na tesitura existencial do ser ou non ser. Perderan parte da alma cando se viron arrastrados polos movementos de concentración e mercantilización que todo o fían á rendibilidade do produto. Abríronse en canal para deixarse invadir pola fascinación tecnolóxica e a progresiva deshumanización dos seus laboratorios xornalísticos. E para mellor competir no mercado promiscuo da comunicación e da información, endebedáronse xogando a un tempo todas as barallas. A crise económica sorprendeunos medio en coiros: afogando en créditos e desacreditados.
Nunca estiveron en peor estado para poder resistir a batalla das opas foráneas. Nunca, así mesmo, en mellor situación para romper definitivamente coas esixencias sociais e democráticas derivadas de constitucionalizar e pensar a información que producen como un ben público. Axiña foi por iso un escuro obxecto de desexo para todo tipo de especuladores e poderes na sombra. Con éxito. Os grandes e os pequenos grupos de comunicación, coa chamada prensa de calidade á fronte, acabaron vítimas do estrés de supervivencia que os ata a banqueiros, empresarios do IBEX35, fondos de investimento, gobernos protectores e políticos lobbystas.
Como queira que o sistema de subsistencia está xeneralizado e as ataduras teñen as mesmas ancoraxes, a produción de información xornalística está sometida a un proceso de perigosa darwinización. O quiosco leva a engano se unicamente atendemos o avultado número de cabeceiras expostas. Pode suceder outro tanto se tamén medimos desa maneira as ofertas do dial radiofónico, ou as canles televisivas que rastrexamos co mando a distancia. Os números, o mesmo que as estatísticas, enmascaran a realidade, que quedará ao descuberto en canto a actualidade cuestione as prácticas sociais deses poderes salvavidas, fixados como están xa nos consellos de administración mediáticos.
Sucede a diario, pero sobre todo en momentos politicamente tensos, cando se toman decisións que afectan directa ou indirectamente os seus intereses de clase ou corporativos, sexan os económico/financeiros sexan os políticos. Xusto cando os medios, a información e a democracia configuran unha tríade que debera estar a salvo de toda contaminación. Por caso, en campañas electorais, como a que precedeu en Galicia ás eleccións do 25S, e en escenarios postelectorais que dramatizan un prolongado corpo a corpo polo poder entre a dereita e a esquerda, como sucede en España desde o 20 de decembro do 2015.
A información flúe entón nunha única dirección, parecéndose as portadas, os titulares e os enfoques duns e doutros medios de comunicación como pingas de auga. Coa cooptación que fan de comentaristas e analistas fixos para que acheguen opinión escrita, ou voceada en faladoiros radiofónicos e estudios de gravación, constrúen a liña de pensamento único que complementa e garante a unidade de acción e a interpretación global e única do sucedido. O rastrexo ao que os directivos dos medios someten as informacións redactadas ou editadas polos xornalistas, e os filtros de selección e vixilancia establecidos antes e durante as emisións audiovisuais, reforzan a seguridade que necesitan para non poñer en perigo o estatus deses poderes fácticos, e en consecuencia, o seu propio estatus.
En que condicións mediáticas se produciron en Galicia as eleccións do pasado 25S? Para enfocalo ben, é preciso partir da fórmula de Alfred Sauvy: ben informados, os homes son cidadáns; mal informados, convértense en súbditos. A información independente, non contaminada, é a base para que a cidadanía poida activar con liberdade o seu dereito a participar e decidir en democracia. Pois ben, dificilmente se poden conciliar democracia e información cando a oferta procede dun sistema de medios directa ou indirectamente controlados polo goberno de Feijóo. Os públicos, TVG e Radio Galega, porque os dirixe co mando a distancia. Os privados, porque os mantén untados (convenios, publicidade institucional e subvencións millonarias sen apenas oferta pública) e a maior parte deles subsisten grazas a el. Durante a campaña, todos a unha inseminaron o corpo electoral co mantra “ou Feijóo ou o caos”, liña argumental que secundaron a case totalidade dos seus comentaristas e analistas. Se con esa estratexia de choque aseguraban a concentración do voto das dereitas, coa cociña demoscópica e a representación maléfica de En Marea conseguían a desmobilización das esquerdas. Funcionou.
Se os medios galegos son a acoirazada para salvar o soldado Feijóo da corrupción do seu partido, dos seus devaneos co narco Marcial Dorado e da súa mala xestión, os que se autodenominan nacionais son a brunete mediática (en feliz expresión de Xavier Arzalluz) para salvar o que queda do réxime do 78 e con el o establishment político, económico e mediático no que se instalou e medrou. Aínda que para iso lle teñan que dar o poder ao partido da corrupción e a un presidente, Rajoy, o voluntarioso executor das políticas de sufrimento e ao que os da trama Gürtel están poñendo contra as cordas no xuízo da Audiencia Nacional.
Significativo é o caso de PRISA e o diario El País, ata hai ben pouco o buque insignia da progresía española, hoxe convertido nun relicario da política conservadora. Na conspiración contra Pedro Sánchez, os medios do holding foron o fío condutor que a inspirou e acompañou. A gran banca –HSBC, Caixabank e Santander–, Telefónica, varios fondos voitre, un sultán de Qatar, os mexicanos de Herradura Occidente e outras multinacionais, comparten accionariado co que queda dos Polanco. Un conglomerado de intereses que ordena e manda. De vivir nun estado de graza durante os anos do bipartidismo poderían pasar a sobrevivir con sobresaltos se Podemos e as súas confluencias chegan ao poder. Non o poden consentir.
Niso coinciden con Felipe González, que canda Rubalcaba forma parte do Consello Editorial do grupo, e con Juan Luís Cebrián, o ex–director e actual presidente executivo. Son eles os que dan o sinal de alarma, porque Sánchez buscaba a última hora un pacto de investidura con Podemos e os nacionalistas. As portadas e os editoriais de El País –con forte eco a través da SER– son a crónica máis completa do acoso ao que estiveron sometidos os membros da executiva socialista desde o 20D, e da conspiración que finalmente se encargaron de executar os baróns socioliberais do partido da rosa, coa andaluza Susana Díaz á cabeza, nun esperpéntico e cainita Comité Federal.
O sucedido o 25S e o 1 de outubro último ratifica o grao de dependencia e perversión ao que chegaron os medios que así actúan. Distorsionan o campo de xogo nos procesos electorais, e degradan a democracia nos procesos conspirativos.