De neno cando non tiña escola, eu estaba cos meus avós en Castrelo de Miño. Alí, acompañaba aos meus avós cando traballaban na terra, atendían ao gando e coidaban as viñas, e me deixaban que enredara, brincando co can e facendo que axudaba. De cando en vez o meu avó ou a miña avoa me pedían que collera á burra e fora hasta á tenda que estaba nun lugar perto a mercar aceite, sardiñas en lata para facer a merenda nas viñas, ou incluso un saco de abono ou de sulfato.
A min estrañábame que sen cartos na tenda abondara con dicir que era o neto de Manuel Bande, para que me deran todo o que pedía, me axudaran a cargalo na burra, e me puidera ir sen que ninguén esixira que asinara comprobante ou factura algunha. Conforme fun medrando, pensei que eu mercaba ao fiado, e que a señora da tenda se fiaba de min, que para iso era un neno ben parecido e ben faladiño.
Moitos anos máis tarde, na Facultade de Dereito de Santiago, tiven coñecemento dunha institución que se chama a Compañía familiar. Está regulada na lei galega 4/1995. A Compañía familiar constitúese entre labregos que viven xuntos para explotar en común terras, un lugar acasarado ou explotacións pecuarias, que poden pertencer a un deles, a algúns, ou a todos os reunidos. A Compañía familiar non ten por que ter un documento de constitución, senón que existe polo mero feito de que varios adultos que sexan parentes vivan na mesma casa, e traballen en común terras. A Compañía Familiar é unha denominación técnico-xurídica, os integrantes das compañías familiares, din de si mesmos que “son da Casa”, e A CASA é realmente a institución xenuinamente galega.
Ao membro de máis autoridade da Casa, o xefe, chámaselle tamén petrucio. Todos os petrucios de Galiza teñen absolutamente claro que deben pagar ás débedas que xeren os membros da súa Casa, por moito que a Lei galega estableza esa obriga so para as débedas xeradas para afrontar os custes comúns, ou os gastos de mantenza dos membros, e non o coche que se lle bota ao neto.
Cando o home da Casa, se achegaba á feira, ou a tenda pagaba as débedas de todos os membros da Casa e non se lle ocorría deixar sen pagar algunha débeda da Casa, dado que era unha vergonza e un deshonra que non estaban dispostos a afrontar. Pagábase e despois, dentro da casa, xa chegaría o tempo dos reproches.
No campo galego a referencia era e é a Casa. Fálase de “casar para a Casa”, como un xeito de integrarse nunha Compañía familiar. As cotas da festa establécense por Casa, e incluso o dereito a aproveitarse dos montes en man común ven determinado polos ‘lumes vivos’ da aldea ou lugar, isto é, polas Casas habitadas.
Os alcumes tamén eran por Casa, e herdábanse, como se herdaban as terras, os instrumentos ou os cartos. Un bisavó meu volveu de Cuba moi elegante, e paseaba polas corredoiras cun bastón que afirmaba ser de pau de moca. Quedoulle ‘o Moca’, e tal alcume foi herdado polo irmán da miña avoa, e agora polo seu fillo. Eu non o herdei, dado que que acabou vivindo na casa fora o meu tío, e non a miña avóa. Na miña familia éramos os do Ghillo, xa que así lle chamaban ao meu avó, por andar, cando mozo, levando gando dun lugar a outro cunha aguillada (unha vara ou bastón para guiar ao gando).
Os defectos e as tachas máis que familiares afectaban aos da Casa: cando o meu pai soubo que estivera bailando nas festas de Terzas cunha moza, preguntoume quén era, e cando lle dixen onde vivía, soltoume que el lle fixera ás beiras á súa nai, que xa vivía no mesmo sitio, e que esta non era moi limpa.
- A filla non ten por que ser como a nai –lle retruquei eu
- Nesa Casa non eran moi limpos –dixo moneando coa cabexa
Pobre moza: para acadar sona de limpa, non so debería ser extremadamente hixiénica senon cambiar de Casa.
A xente, onde eu vivín, socializaba as virtudes e os defectos da familia, atribuíndollos a todos os que vivían na Casa, e, o caso, era que todos tentábamos estar a altura desa carga. Eu sempre fun vergoñento para bailar nas festas, e ano tras ano, convidábanme a que botara un pasodobre ou unha muiñeira na sesión vermut.
- Eu non bailo. Non bailo ben –tiña que desculparme
- ¡Co ben que baila o teu tío Aladino! –decían mirándome con lástima.
Pero eu polo menos non vivía na Casa do Tío Aladino, por que os seus netos, que tampouco bailaban, e sí vivían na Casa do Tío Aladino eran mirados incluso con desconfianza por esa traición ás artes bailatorias do Tío Aladino.
A xente temos a nosa identidade inseridos nunha familia, nunha veciñanza, nunha cultura e nun país. A ningún dos nosos paisanos se lle ocorrería deixar a deber un gasto que fixera un dos seus fillos ou un dos seus xenros, e sobre todo si o gasto se fixo invocando ou aludindo ao nome da Casa.
E ese é o problema que ten o Rei de España. Xuridicamente poderá non ten responsabilidade civil polas actividades ilícitas, e incluso, penais do seu xenro, dado que non hai constancia de que as consentira, pero moralmente ten toda a responsabilidade: Soubera ou non soubera das andainas do xenro, este usou o seu nome, o nome da súa Casa, cun engano dabondo para levar ao engano a políticos que, quitándonos os cartos dos nosos petos, llo deron ao sr. Urdangarín e os seus socios.
Moralmente ten toda a responsabilidade, dado que a Casa Real fachendeou ao longo dos anos coa leria de que era o dirixente mellor informado de toda Europa.
Moralmente ten toda a responsabilidade por que lle pediu directamente a Cesar Alierta que lle dera un traballo en Telefónica ao seu xenro para alonxalo de España, cun salario estarrecedor, cando a súa obriga era poñelo en coñecemento da Fiscalía.
Moralmente ten responsabilidade por que no íntimo, todos sabemos que era o correcto e todos sabemos que o que faría calquera labrego sería pagar as débedas dos da casa.
A República en España chegará, antes ou despois. Do que faga a Casa dos Borbóns nos próximos tempos, determinará si a chegada da República é inminente.