É a tarde do sábado 17 de febreiro de 2024, ese limbo no que as posibilidades se barallan nun bombo imaxinario cheo de grilandas luminosas. “E se desta fose… comezamos dicíndonos ao comezo da campaña, así, coa boca pequena, polo calado, caladiño; conforme pasaron os días atrevémonos algo máis a visualizar o cambio, impelidos por unha forza que se foi parecendo cada vez máis a unha bóla de neve. Escoitamos o runrún da Galicia progresista, daquela que se afirma, que se quere. E se desta somos quen de botar as neghras sombras todas ao lixo? Desde o luscofusco desta tarde que axiña será pasado imaxino un mañá de urnas ateigadas de verdísimas follas de carballo, como a nosa compañeira Andrea López imaxina nunha ilustración oxalá profética.
Malia a frustración acumulada por tantas eleccións perdidas, intento acumular algo de entusiasmo ante esta nova fiestra de oportunidades que se abre. Nesa caloriña que se me vai instalando no peito creo que me axuda a lectura que agora fago, a lectura dun libro raro, dun libro xoia, dun libro comunal, por máis que na capa figure a poeta Luz Pichel como autora. Tu existe, coeditado en lingua galega polo selo La Uña Rota e máis o proxecto cultural Crémilo, foi, como reza o colofón, concibido, escrito e debuxado no verán e impreso no outono de 2023 grazas a colaboración dos veciños do pobo de San Pedro Fiz de Vilar-Bande.
Somos? Existimos? Unha pregunta que non se lle ocorrería facer ao pobo catalán ou vasco, si ten relevancia para nós. Galicia é como unha incógnita, malia ter tantísimos trazos identitarios diferenciais e tantas feridas mal cicatrizadas.
Luz Pichel pasou o verán a falar cos habitantes da Baixa Limia, con Rosa da Campanta, con José do Regho, con María Luisa a Portughesa, con Paco de Elvira… xente de pobo que ao contarse, ao rememorar e transcender o aparentemente anecdótico e particular creaba un mundo común a todos. A transcrición dese diálogo que pasa a converterse en memorias fragmentadas unificadas pola melodía do verso e a prosa poética tráeme á memoria lembranzas daquel outro libro Os outros Feirantes no que Álvaro Cunqueiro tamén buscaba, botando man da dimensión fantástica, dar resposta a pregunta Quen somos? É dicir, facer un fresco da paisanaxe galega, aimarnos a existir: “ Eu quero saber si hai moita diferencia entre o vivo e o pintado, ou máis crar aínda: si istes de meu son ou non son galegos, e que é o que predican do galego, si é que son dista nación…”. Isto que lle dicía Álvaro Cunqueiro ao Doutor Domingo García Sabell no prólogo aparece como pregunta tamén na obra de Pichel.
A relación coa orixe, as tarefas do campo, as ferramentas e os seus nomes, a vida cotiá, a lingua, a natureza, as paisaxes esgazadas da emigración, a represión da posguerra, en resumo, a casa e a ferida que nos marca como comunidade volve reinterpretarse por Luz Pichel para facérmonos existir. Neste título Tu existe que se converte nun leitmotiv, hai, con todo, máis duplicidade da que podería haber nas semblanzas de Cunqueiro. Lendo decátome da dificultade que temos para habitarnos como relato. Como podemos ser chamados a existir se non partimos dun nihilismo de fondo, ese que lle puña espanto a Ortega. Somos? Existimos? Unha pregunta que non se lle ocorrería facer ao pobo catalán ou vasco, si ten relevancia para nós. Galicia é como unha incógnita, malia ter tantísimos trazos identitarios diferenciais e tantas feridas mal cicatrizadas.
Por iso, nesta tarde do 17 de febreiro, a piques da apertura da enésima ventá de oportunidade, non acabo de saber se é sensato albergar esperanzas, ninguén sabe, ninguén ten a certeza dun proxecto de futuro, dun paso afirmativo, porque, como di Pichel: “A xente ás veces escoita unha musiquiña bonita de bailar e ás veces escoita quimeras ou aínda peor: falacias”.
Alén diso, “A xente ás veces pártese en dous e ás veces en dúas. Case ninguén é soamente un ou unha”. Se convocamos “A brisa que vén do lado de alá do que foi” e mais “A sombra do que non foi” cal poderá ser o resultado? Poderemos facer que Galicia exista, botaremos lonxe a neghra sombra? Ou tocará, coma sempre, permanecermos nese eterno dualismo, nese habitar realidades paralelas: a Galicia rural e mais a Urbana, a Galicia atlántica e a Galicia do interior, a Galicia da mocidade e a Galicia da vellez, a Galicia castelán falante e a Galicia galego falante…, sempre as mesmas lindes que estabulan e separan e que nos fan tan difícil crer na nosa mesma existencia.
Existe, Galicia!
