Civil War (Alex Garland, 2024). Boa película mais non sei se merece o cualificativo de excelente. Meréceo, sen dúbida, a formidable interpretación de Kirsten Dunst no papel da veterana xornalista de guerra Lee Smith. Tantos anos documentando a violencia bélica por todo o mundo e agora ten que fotografar a guerra civil no seu propio país. Ela mesma o di: todas as miñas fotos eran unha forma de advertencia para que nunca chegásemos a vivilo aquí. O último fotograma do filme é a expresión icónica do seu fracaso: o presidente dos Estados Unidos de América exhibido como unha peza de caza ao modo en que tantos ditadores africanos o foron tantas veces nos sucesivos golpes militares. A hipótese dunha nova guerra civil que divida ao país en dous non é inédita, xa estaba por exemplo en O conto da criada, a novela de Margaret Atwood e a serie de televisión nela inspirada. A presidencia de Donald Trump e a verosímil ameaza de que volva ser presidente nas próximas eleccións, coa fractura entre estados federais e cidadáns que a súa figura representa, concede credibilidade a aquela hipótese. O filme opta por esvaecer os perfís ideolóxicos dos dous bandos. Abraza a opción, tan lexítima como fácil, de presentar a uns e outros como igualmente violentos e desapiadados. Na única secuencia en que a violencia ten un carácter abertamente racista (que clase de americano es?, pregunta o home armado, e mata sen dubidar a quen non é branco e de orixe estadounidense), o filme cóidase ben de non precisar de que bando están os violentos. A guerra, semella dicirnos o relato, iguala a todos, non hai bos nin malos. Esa mesma ambigüidade domina na historia de formación da ambiciosa nova fotógrafa que se achega á veterana para aprender dela. A aprendizaxe é tanto unha aprendizaxe estética coma ética. A fotógrafa moza aprende a seleccionar mellor os encadres, a aceptar que sempre hai malas fotos que debe desbotar, a estar onde a verdade fotográfica pode aparecer. Mais aprende, sobre todo, a distanciarse do horror que ocorre diante dos seus ollos, a ser só espectadora indiferente a calquera cousa que non sexa o logro profesional e estético. Hai en paralelo un discurso que podería levarnos a outra reflexión: os xornalistas homes (coa excepción do vello veterano) que viven a guerra como unha aventura excitante, unha descarga de adrenalina. A guerra dos homes non é a guerra das mulleres. Pero é un vieiro no que non se afonda. O máis perturbador, paréceme a min, é trasladar a aprendizaxe iniciática da fotógrafa moza a calquera dos espectadores das novas cotiás dos conflitos bélicos na televisión, nos medios, nos relatos cinematográficos, Civil War incluída. Acaso todos nós non somos xa espectadores neutros e distantes das guerras das pantallas? Débort profetizouno hai ben de anos: todo é espectáculo. Baudrillard elevou a profecía a descrido cinismo cando, parafraseando ao esquecido Girardoux, dixo aquilo de “a guerra do Golfo endexamais tivo lugar” mentres as bombas caían sobre Bagdad.
[Alén dos espellos] As guerras das pantallas
