Se non tivese visto xa eses excesos nas súas películas precedentes, culparía á presenza da produtora Saint Laurent no financiamento de Parthenope (2004) dese esteticismo de spot publicitario da industria da moda que asolaga o último filme do director italiano Paolo Sorrentino. Mais, o que en La grande belleza (2013), e mesmo (menos) en Youth – La giovinezza (2015), adquiría un certo sentido como reflexión irónica e desencantada sobre a posibilidade do rescate do gozo estético nunha sociedade e unha civilización esgotadas e enfastiadas, seguindo o vieiro que abrira o mestre Fellini, de quen Sorrentino é claramente debedor, nesta Parthenope o ton irónico devén en lamentable e compracente autoparodia. E, sobre todo, ao entregar o protagonismo principal a unha muller, coido que por vez primeira na súa filmografía, definitivamente provoca un grave e irremediable trastorno, algo que xa se podía observar nos seus anteriores filmes, cun desfile de actrices noviñas e fermosísimas cuxa función no relato non superaba o de figura decorativa.
Mais, quen é esta Parthenope, ademais de ser obviamente unha muller belísima? Resulta que se nos pretende convencer de que é unha moza intelixentísima, brillante estudante que fascina a un esixentísimo e célebre profesor de antropoloxía que a sinala como a súa sucesora na cadeira universitaria. Pero, mentres que a evidencia da beleza se nos impón en planos absorbentes (e, como adiantei, decote indistinguibles dunha estética de revista de moda), como se nos transmite a súa intelixencia? E, sobre todo, como se nos amosa a adquisición da excelencia na súa carreira intelectual?
A arte cinematográfica […] semella particularmente refractaria á exposición das aventuras do intelecto.
Resulta que en toda a película tan só nunha ocasión aparece lendo un libro, unha novela de John Cheever que será o punto de apoio para o futuro encontro de Parthenope co auténtico novelista americano nas rúas de Nápoles. Mais non hai nin unha soa secuencia, nin un só plano (nun filme de 136 minutos de duración), para amosarnos a dedicación intelectual que permite á protagonista se converter nunha autoridade no estudo da relixiosidade popular, agás que consideremos a delirante secuencia da noite co bispo na catedral de Nápoles como parte dese traballo.
Permítaseme o salto do exemplo á categoría e abrir a consideración de que se cadra aquí reside un dos factores que dificulta que o cine teña entre os seus heroes a figuras intelectuais: o propio medio, xa o deixou dito McLuham, impón a mensaxe. A arte cinematográfica, arte da acción e o movemento, ten éxito na fabricación de heroes guerreiros (e heroínas guerreiras, aínda que estas só hai pouco atoparon un lugar nas pantallas), destrutores de civilizacións ou conquistadores de espazos físicos inexplorados, e axéitase especialmente á produción de gozo escópico na contemplación da furia violenta e dos corpos fermosos, mais semella particularmente refractaria á exposición das aventuras do intelecto. Non por acaso o único heroe intelectual que me vén á memoria, de entre as películas de éxito recentes, é o responsable do Proxecto Manhattan, fabricante da bomba atómica que destruíu Hiroshima e Nagasaki (Oppenheimer, Christopher Nolan 2023).
