En ocasión do 50 aniversario da morte en atentado de Luis Carrero Blanco -xunto ao seu chofer e escolta- emitiuse estes días en Movistar unha miniserie documental de tres capítulos, titulada “Matar o Presidente”, de Eulogio Romero e sobre unha vía de investigación-especulación dos xornalistas Carlos Estévez, Ernesto Villán, Antonio Rubio, Paco Mármore…e a colaboración de Pilar Urbano, que confluíron para elaborar un documental conspiranoico baseado no traballo respecto diso de Estévez iniciado hai xa 25 anos.
Se vos interesa o rigor recoméndovos que non o vexades. Pero se queredes poñer a proba os vosos reflexos e neuronas, vendo e oíndo conxecturas, retorcendo as lagoas informativas, ata tomar como certeza o guion do que se tira e quere coarse como xornalismo de investigación, será un bo exercicio visionarla. Trátase dunha expresión da cultura da posverdade levada ao campo dos documentais que, en lugar de reflectir unha realidade interpretada, cóntannos -sen pretendelo- unha obra de ficción. Hibridación de xéneros diría un experto. O resultado, un xénero antigo: o conto chinés.
Tecnicamente déixase seguir ben, é eficaz e de estilo posmoderno e expresivo, aínda que é de dubidosa orde, cun exceso de flash backs e con escenografía reiterativa. Hai abusos declarativos, repeticións, cámara lenta constante, espectacularización excesiva, música de suspense, dramatización a espuertas. ao servizo dun relato fake. Deberíase ofrecer a serie completa desde o principio. Ten un rumbo total na selección das intervencións.
O documental dá pábulo á versión da autoría da CIA no atentado contra Carrero Blanco. Sostívoa o PCE desde o principio -explicábao Petxo Idoiaga no seu artigo en vento sur- seguramente para diluír, desde a súa estratexia de “reconciliación nacional”, que había outra oposición, non controlada. Para o PCE entón, para o dubidoso informe atribuído a Amadeo Martínez Inglés -capitán do Estado Maior- e que o propio documental sinala que ”non se puido verificar a súa autenticidade“, para a soviética axencia TASS en 1988, por razóns obvias e para o documental agora, tivo que ser a CIA a inspiradora do atentado, incluso coadxuvando á súa execución. Todo o mundo sabe que a CIA é unha institución benéfica que se vai cargando ditadores amigos por todo o mundo para que avancen a democracia e os dereitos humanos.
Con anterioridade a xuño de 1973 -data na que se lle nomea a Carrero presidente de Goberno- ETA pensara nun secuestro e, ante a dificultade de lograr a complexa infraestrutura para tal labor, optou pola voadura do único que, como golfiño, podía facer posible un franquismo sen Franco. A súa morte non acabou co franquismo nin deu lugar a unha democracia. Certo! Pero de aí a dicir que non tivo consecuencias relevantes no devir da historia, hai un treito. Debilitou profundamente o Réxime, agudizou as súas contradicións, asustou ás elites, empoderó ás esquerdas, deu ás á esquerda abertzale de entón e prestixiou como efectivo o recurso á violencia de resposta a unha ditadura.
A tese da serie é que os mozos de ETA –neste caso Argala, Atxulo e Kiskur e quen colaborou con eles- eran uns aldeáns sen coñecemento nin tecnoloxía para facer o atentado perfecto. Alegan para iso que lle seguiron atentados pouco finos (Orlando, ensaio de atentado contra Juan Carlos…). Esquécese a loita armada durante os 40 anos seguintes, nos que, xunto a chapuzas, acompáñanlles atentados moi técnicos. Ademais, eran pouco responsables e non tomaban medidas de seguridade no barrio no que vivían durante o ano que durou a “Operación Ogro”. Con posterioridade, a elemental discreción de non de dicir quen fixo que, aínda que xa non teña consecuencias, atribúese no documental a que non se quere que se descubran os contactos de ETA coa CIA. E denuncia a ETA por ter a desvergoña de atribuírse a autoría en exclusiva da voadura de Carrero a pesar de que ninguén demostrou o contrario en 50 anos.
Nótese que ese bulo é o reverso do que fixo correr o goberno Aznar no 11 M de 2004, atribuíndollo a ETA, ao considerar incapaces de executalo aos islamitas. Pedrojota Ramírez sostívoo durante anos ata arruinar o seu crédito. Alí onde convén atribúese a autoría conveniente.
Segundo o documental, o comando estaba detectado e deixábaselle facer por orde da superioridade. O día anterior ao bombazo foi visto Argala –din- e non se lle detivo. Igualmente, o comando cableó fachadas na noite do 19 á vista da xente, e ninguén lles parou. Unha hora antes do estalido, a patrulla de secretas que vixiaban unha sede da espionaxe rusa que estaba nos arredores, recibiu a orde de volver á base. Con posterioridade non se quixo blindar Madrid: non houbo “operación gaiola”. Tampouco se detivo naquel momento e en París -a pesar de estar localizados- a Wilson e a Mugica Arregi, supostamente xefes do Comando Txikia. Había “unha conivencia escandalosa interior”. Tratábase dunha conspiración – segundo o documental – en toda regra e ao alimón entre a “camarilla do Pardo” (Arias Navarro, Carmen Polo) -tanto para apoialo ou, non paralo como, sobre todo, para impedir a súa investigación- e por outra a CIA, ou sexa USA.
Esa tese tamén a alimenta a doída familia Carrero que sempre considerou maltratada a imaxe de Luis Carrero e que non entende, con razón, que se premiase e nomease primeiro ministro ao mesmo inútil -Arias Navarro-, que dirixindo a seguridade do país (Ministro da Gobernación) fracasaba ostensiblemente en evitar o maior atentado na historia do franquismo, un magnicidio Estaba Arias na pomada? Iso insinúase, sen probas. Non se lle reforzou a escolta a Carrero -tampouco quería e era o xefe- cando se detectaron ameazas difusas. Desapareceron os papeis de Carrero da súa caixa forte. Ao parecer ninguén, salvo Franco, quería a Carrero Blanco. Nós tampouco. Mesmo Juan Carlos, naquel momento príncipe, puido estar no tema, como visionario de primeira que foi para a política e os negocios. O Emérito, xa preparaba a Transición sen ruptura. Clarividencia! Ao fiscal xeral e logo Ministro, Fernando Herrero Tejedor, asasinárono “” porque pretendía descubrir a verdade, cando o único que dixo é que hai que investigar máis, por se houbo indución ou colaboración allea a ETA, e morreu nun accidente de tráfico, elevado á categoría de “preparado” na serie. O xuíz Luis de la Torre, que traballou para Herrero Tejedor, tamén furgaba na tese conspirativa. Cando os militares reclamaron a xurisdición para levar o sumario – e que pararon coa amnistía do 77- a propia cúpula militar pasa á categoría de “sospeitosa”. Alguén tamén subtraeu a documentación relevante do sumario sobre a morte de Carrero. A cúpula xudicial implicada?. Un disparate tras outro a base de conxecturas e conspiracións a gogó.
Sobre todo, non se quere partir da hipótese máis plausible: a mala calidade dos servizos e métodos policiais e da espionaxe -o CESID- dun Réxime en descomposición. Ao único que se dedicaban era a reprimir, e iso tamén o facían mal, aínda que nos escarnecían. Andaban ás voltas con o proceso 1001 contra sindicalistas e descoidaron outras frontes.
Ou sexa, para o documental foi a CIA quen, ademais de apuntar o obxectivo como factible, e facilitarlle, no Hotel Mindanao, os datos dos movementos de Carrero a ETA, terminou por reforzar o atentado, coa conivencia dalgunha(s) das faccións do réxime. A coartada era que se lle atribuiría o atentado a ETA e non habería ningún problema para os yankis. A noite anterior á voadura -Pilar Urbano dixit, sen que se lle mova o tupé- dous membros da CIA entraron no zulo baixo o asfalto, e recargaron a dinamita con explosivos C-4 de alta potencia e orixe USA, sen que o comando decatásese diso na mañá do día 20 no que o activaron.
A miña hipótese é que boa parte desa teoría está baseada nas declaracións que fixo en comisaría Iñaki Pérez Beotegui (Wilson) en ocasión da súa detención en 1975. Con todo, Wilson aclarou –xa en liberdade tras a amnistía- que lle contaba unha trola á policía para despistala, inventándose os encontros cun señor con traxe, cando – ao parecer- a informante real era ou podía ser Eva Forest, compañeira de Alfonso Xastre e ambos – xa falecidos- exmilitantes do PCE. Contoullo Wilson a un amigo meu, moito antes de que tamén falecese en 2008.
O documental tamén calumnia alegremente a Iñaki Múgica Arregi (Ezkerra) ao atribuírlle un chivatazo á policía para que detivesen e matasen en abril de 1973 a Eustakio Mendizabal (Txikia) e facerse co liderado de ETA. Así mesmo, tras a súa detención en 1975, recibe -di o documental- un interrogatorio amigable en comisaría -cando se viu iso? -durante 10 días-, e é que se presume que tontea coa CIA, segundo o documental. A propia policía tampouco quere saber nada do atentado de Carrero. Outro corpo máis na conspiración do silencio. A Argala matáronlle en 1978 –e non a Wilson nin a Ezkerra- porque era o único que podía testificar quen era o home que lle deu a información no Hotel Mindanao. Posto o ventilador, todos estaban na conspiración de indución, execución ou ocultación: políticos, familia Franco, militares, Juan Carlos, xuíces, policías, Ezkerra, a CIA. Eu que Ezkerra demandaba aos autores do documental por inxurias.
O documental é contraditorio en moitos temas. O mesmo di que Carrero era un baluarte anticomunista para a Embaixada USA, como que a CIA opta por cargarllo xa antes de que Kissinger visitase a Carrero Blanco o día 18 de decembro (para que conversar nesas datas se o vas a asasinar?). Os argumentos eran: que se resistía a prorrogar a autorización para o uso USA das Bases en España; que en ocasión da ofensiva de Yom Kipur de outubro dese mesmo ano non autorizou o paso de avións USA polo espazo aéreo español; que non era partidario de descolonizar o Sahara Occidental; e que era un obstáculo para a democratización do estado español, na que estaba empeñado nada menos que Nixon.
Ou sexa, que molestos pola falta de colaboración de Carrero nas conversacións con Kissinger dese mesmo día, ordénase adiantar a marcha do secretario de Estado de Madrid e axudar directamente esa noite no atentado que sabían que ía producirse ao día seguinte. Iso é resolver debates de forma resolutiva e instantánea!
O documental o mesmo di que as relacións da CIA coa Dirección de Seguridade eran óptimas mediante intercambio de información e favores -e, ademais, axentes españois estaban en nómina da CIA- como que lle poñen á CIA a conspirar nada menos que contra o primeiro Ministro dun país amigo ata as cachas e mediante aliado esquerdista. O nunca visto.
Outra contradición. Se Herrero Tejedor quería furgar como é que lle premia, facéndoo ministro do Movemento, o mesmo presidente que pode estar na conspiración? Outra conxectura: para facerlle calar. E entón por que lle “asasinaron” despois?
O documental non parece decatarse do que foi a Transición e a amnistía do 77; que o foi para uns como para outros, incluídos todos os crimes do franquismo, para feitos xulgados e, sobre todo, para os non xulgados: a totalidade dos crimes franquistas. O documental reivindica un imposible: que se tiña que exceptuar da amnistía total o Caso Carrero.
Polo documental pasan fontes tan respectables como O Lobo –que é capaz de reinventar o seu propio personaxe a base de historias e historietas de imposible comprobación, de estudio en estudio, e quere pasar como esforzado heroe… dunha ditadura-, historiadores da revisión histórica, e xornalistas, que fan, de converter a suposición en afirmación, o seu oficio. Hai que reivindicar a derrogación da Lei de Segredos Oficiais, como fai o documental, pero de aí a atribuír a súa vixencia á existencia deste caso… hai un treito. Cabe coincidir con que nos roubaron a memoria, pero non porque se oculten conspiracións inexistentes, senón porque se interpreta a historia cun guión afín ao Poder. “Un país sen memoria non ten historia” certo!, pero se se manipula a historia, a memoria pasa a ocupala a mentira, o que é peor.
Unha oportunidade perdida para explicar a época da fin do golfiño do tardofranquismo. O devandito. Un conto chinés.
