NARRATIVA
Os seres queridos
Berta Dávila
Edicións Xerais
Vigo, 2022
136 páxinas
por Manuel Forcadela
Non hai arte sen teoría, di o tópico clásico. Da mesma maneira que non hai teoría sen arte, poderíamos retrucar. Ou mesmo que arte e teoría poden mostrarse como unha única cousa, como un continuum sen solución. Ou que a realidade sempre supera á ficción, insiste o argumentario tópico, como se a realidade fose outra cousa que unha ficción.
Penso nisto lendo a cuarta das novelas de Berta Dávila, Os Seres Queridos, galardonada co último dos Premios Xerais de Novela.
Vaia por diante que son lector asíduo da obra narrativa de Berta desde o primeiro do seus libros, O derradeiro libro de Enma Olsen, e que esta afección continúa na actualidade, logo de ler Carrusel e Illa Decepción, as súas seguintes novelas, porque considero que é unha das voces punteiras da nosa narrativa actual, chamada a ser testemuña deste noso tempo e dos vindeiros.
Considero que é posible constatar un movemento subxacente a toda esta produción ficcional e narrativa, que estaría deseñado por esas grandes polarizacións de significado que vimos de evocar. Por unha banda, teoría fronte a arte. Por outra banda, realidade fronte a ficción. Na primeira das novelas encontramos a autora sumida na creación dunha ficción de arte, executada por medio dunha simulación de enunciación distanciada: o artificio da tradución. Ou sexa, unha muller escribe a súa existencia nunha novela na que tanto o espazo-tempo como as personaxes están a miles de quilómetros de calquera vínculo coa realidade histórica de Galicia.
Desde esa posición, o segundo dos libros de Berta, Carrusel, significaba un xiro significativo, en que viraba para a auto-ficción, convertendo a voz narradora en trasunto da propia autora e das circunstancias da súa vida real. Había xa un algo de novela existencialista no feito de ser a historia que se nos contaba, e o relato que se ía tecendo, unha sorte de aventura conceptual, mesmo filosófica. Tendencia que se agudizaba na terceira das dúas novelas, Illa Decepción, en tanto que a identidade, ligada a espazo concretos habitados pola protagonista, afrontaba agora a inclusión dun novo espazo virtual e imaxinario, vivido como se fose real.
A despedida da amiga Lucía no aeroporto. A meditación sobre a maternidade. Os problemas da concepción, da xestación, do parto. E ao mesmo tempo que unha nova xeración chega, outra que se despide. O amor, a constancia, a fidelidade, un ritmo de ondas que se achegan e se afastan. Ciclos vitais e de ánimo e de afectos. A vida, a morte.
Hai algo pregnante e cálido na voz de Berta Dávila. Algo que anima a seguir lendo, a querer ler máis. E acaso ese sexa o mellor dos encomios: que os seus libros saben a pouco, que a calidade redunda na brevidade, sempre un sistema de vasos comunicantes.