NARRATIVA
Fuentes, Moncha. O mar que nos leva. Edicións Xerais, 2018
por Ana Salgado
Mariña Brei Catrofes ten unha enfermidade ruín e queda sen fala. Para fóra. Para dentro percorre a súa vida, nun traballo practicamente continuado niso que quen fomos estudantes de filoloxía chamamos estilo indirecto libre. Así avanza O mar que nos leva, publicada por Xerais no remate do 2018. Presentir a morte e ollar cara ao vivido, poderiamos pensar nun espazo clásico. Así e todo, as cuestións infrecuentes son de signo variado na novela. De comezo, a idade coa que Moncha Fuentes, pertencente a unha familia de escritores, publica esta primeira novela, xa rematada a súa vida laboral como profesora de lingua e literatura. Anoto esta cuestión biográfica polas súas posibles implicacións sistémicas: cabe preguntarse se existe unha decisión de situarse a certa distancia das tensións propias de calquera campo cultural. Pero máis polas posibles implicacións de xénero e por como se relacionan estas xa coa ficción: as condicións materiais das vidas das mulleres que atravesan a novela ocupan nela un espazo nuclear, máis evidente segundo andamos para atrás na memoria e sabemos da conformación social da familia da protagonista.
Contén O mar que nos leva un exercicio estilístico persistente e admirablemente velado no fluír dunha prosa traballada para facer da lectura un momento gozoso. Algo tamén desacostumado na narrativa coa que concorre, se tratamos de atopar unha certa ollada panorámica. A densidade dalgúns fragmentos e a súa potencia simbólica fainos pensar por veces nos procedementos do relato. E lévanos a falar da luminosidade deses períodos sintácticos longuísimos tirando do verbo é e da conxunción que, dos nexos da fala. E a procurar referentes na prosa medieval, en Faulkner ou no boom latinoamericano. Ou respostas en citas inseridas na narración que van dun salmo bíblico na primeira páxina a unha kharxa na última. Tamén a buscarlle ao libro, nesa capacidade para acoller unha lingua fértil, diversa, aínda que ancorada nos recursos da coloquialidade, ligazóns entre as que pensei nalgunha escrita de Cid Cabido, Alberto Lema ou Margarita Ledo.
A ordenación dos capítulos parece obedecer tamén ao fluír sen orde do pensamento. E resérvanos o desconcerto dunha estrutura parcialmente circular e dun final abrupto. Os espazos,Vigo, Compostela, Pontevedra ou a raia ourensá os máis presentes, crean unha certa cartografía que contribúe a conformar outro dos elos da novela: a memoria antifascista.
O mar que nos leva contén de maneira silente un núcleo intencional emancipador ao recordarnos que as relacións familiares son, tamén, relacións de poder. Que o plano das nosas vidas que chamamos íntimo está atravesado por cuestións económicas, sociais, políticas. Todo iso que unha protagonista de corenta e sete anos conta sen obviar contradicións, pero tamén sen que sexa doado poñerlle adxectivos á súa adscrición ao feminismo. Porque temos unha materialización deste nada doada de capturar: a xenealoxía familiar feminina, a clase, as formas de achegarse aos corpos e aos desexos, as diferentes relacións amorosas e a posta en cuestión fulcral dos efectos que vínculos afectivos acostumados teñen para todas as mulleres do libro, máis contundentemente expostos para o que é central na vida de Mariña Brei. Xa van alá uns meses desde a súa publicación, e non parece que nin sequera o vento dos tempos, que podería ir a favor dunha escrita en que a materialidade das vidas e o pensamento feminista teñen este peso, contribuíse a darlle visibilidade a unha novela de feitura excepcional.
____________