TRADUCIÓN
Albert Camus. A desfeita. Tradución de Xosé Manuel Beiras. Espiral Maior, 2019.
por Laura Caveiro
Unha noite, unha mociña debruzada no peitoril dunha das pontes parisinas sobre o río, cae nas augas frías. Clamence nada fai por salvala cando sente o ruído que fai o corpo e mais o berro que escoita.
E ese final: “Agora é tarde de máis, sempre será tarde de máis. Afortunadamente!”.
Para sempre queda na lembranza o leitmotiv da narración. La chute, editada en 1956, un ano antes de que o seu autor, Albert Camus, recibise o Premio Nobel de Literatura. Foi a súa terceira e derradeira novela.
A desfeita é a recente versión en galego feita por Xosé Manuel Beiras, sen que o tradutor precise presentación: pola súa coñecida traxectoria pública, por ser referente social e político do nacionalismo galego, e porque, sen que se lle recoñeza isto suficientemente, vén facendo traducións do francés ao galego dende hai máis de cincuenta anos.
La chute, agora A desfeita. Relato de Albert Camus publicado en Espiral Maior, prólogo de Beiras e epílogo de Roger Quilliot. Todo nunha lingua galega expresiva e musical, prosa que soa mentalmente como un recitativo e vai coma un río onde conflúen os idiomas galego e francés cos seus ritmos e liña melódica. Arrequece Beiras a edición cun limiar no que di: “a música é en si mesma «una cosa mentale», coma dixera Leonardo da arte toda, e o intérprete tentará introducirse, imaxinativamente, na mente do compositor, mais só conseguirá unha aproximación que diferirá nas diferentes interpretacións”.
“Difficile” o da arte toda, pero hai máis. Entre os moitos engados da novela áchanse eses seus distintos niveis de lectura, que atraen un público moi amplo. Atraen.
U-la atracción?. Nas infinitas interpretacións? Confésanos Beiras no prólogo: “na aínda recente relectura de La Chute que deu orixe ao meu propósito de tentar traducila ao galego, comprendina e interpreteina de maneira sensibelmente diferente a como o fixera na primeira lectura realizada hai ben de anos xa, cando era moi novo, e nun contexto cultural e sociohistórico ben diferente do actual”.
Será posible que o aire dun contexto cultural e sociohistórico ben diferente dea a volta en clave ou código galegos? Iso parece. Beiras fará que a risada que Clamence escoita ás súas costas na Pont des Arts, a que cando pensa que se foi torna facéndolle mofa, paire como unha negra sombra que fai monologar a Jean-Baptiste Clamence: “o malestar medraba, a morte mantíñase ao pé dos meus cabezais”.
Na risa que cre escoitar ás súa costas, flota a crítica sutil de Camus cara o seu personaxe, a denuncia implícita da impostura, do cinismo. Nin despois nin nunca veremos o xuíz-penitente tirarse ao río.
Talvez xurde do espírito humanista do autor francés tal condena? Non en van, o escritor sempre foi coherente nos seus posicionamentos éticos: viña sostendo que é ao ser humano a quen habería que salvar, para poder salvar a idea que un se fai da vida.