Domingo 1, Outubro 2023
HomeCulturaGUÍA PARA VIAXES MÁXICAS

GUÍA PARA VIAXES MÁXICAS

TRADUCCIÓN
Mapa de estradas lendario de Islandia. Jón R. Hjálmarsson (trad. da versión inglesa de Moisés Barcia). Rinoceronte Editora, 2019.

 

por Mario Regueira

A relación da cultura galega con Islandia foise estreitando moito nas últimas décadas, en parte pola fortuna de contar con embaixadores excepcionais como o poeta e tradutor Elías Portela, pero tamén é de xustiza recoñecer a liña islandesa que desenvolveu desde os seus inicios unha editora como Rinoceronte. A eles debemos a maior parte das obras da súa literatura ás que puidemos acceder en galego nestes últimos anos e é o seu editor o que asina a tradución (mediada, neste caso, pola versión inglesa) dunha peza tan peculiar como a que nos ocupa nesta ocasión.

O libro de Hjálmarsson preséntase como un “mapa de estradas” ou “guía de viaxe”, un espírito ao que responde fundamentalmente na súa estrutura, onde cada capítulo recolle contos e lendas dunha parte da illa. Esa perspectiva refórzase nas continuas referencias contemporáneas ás vías de comunicación, especialmente as estradas, con indicacións que permiten localizar os escenarios asociados a cada conto. Esta característica concédelle ao libro unha grande orixinalidade, xa que vai alén da colección clásica de lendas e non traizoa o seu espírito de “guía” ou “mapa”, mantendo a súa potencialidade como referencia para abordar unha viaxe diferente.

Se pensamos que as compilacións de contos e lendas populares xogaron un papel importante na construción nacional de moitos pobos europeos durante o século XIX, resulta tentador relacionar estas vellas coleccións co proxecto de Hjálmarsson, entendendo este como unha actualización dun folclore popular pensado para un novo país. A independencia de Islandia, formalizada nun proceso con datas clave tan achegadas no tempo como 1918 e 1944, deixa unha nación cun vínculo inmenso co contexto cultural nórdico, pero tamén coa necesidade de construír unha identidade propia diferente. É posíbel que a ese contexto pertenza unha proposta destas características, unha especie de versión para o século XX dun acervo cultural cunha ligazón local moi marcada.

Porque é esa outra das características desta obra: as lendas que recolle están afastadas das vellas sagas e da grandilocuencia mitolóxica do universo nórdico. Moi polo contrario, o que atopamos son versións cotiás con moitos dos seus elementos, sinaladamente elfos e trolls, xunto con outros máis raros ou asociados ao territorio. Da mesma forma, a historia da illa vibra en moitas das pezas, como na referencia ás granxas e aos colonos, que remiten á primeira poboación humana. Tamén sorprende, polo inusual, o antagonismo que aparece entre os cregos cristiáns (ás veces con poderes máxicos propios) e os bruxos escuros, se cadra memoria dunha cristianización conflitiva. Heroes, bandidos, espectros e pactos co demo: o libro de Hjálmarsson é un catálogo de conto popular, posto en galego coa riqueza léxica e o coidado minucioso ao que nos ten acostumado o seu tradutor.