No Festival Plataforma do ano pasado a chuvia desluciu a performance itinerante que con ela, coa Banda Municipal de Santiago, concibira Antón Reixa. Este ano, aínda que a ameaza da chuvia apenas provocou a apertura de paraugas dos máis precavidos (entre eles eu), nada alterou a feliz cantarea do Coro da Ra na praza das Praterías. Coma un cento de paxaros foi o nome da idea de Benxamín Otero que converteu o Coro compostelán, dirixido por Ramón Bermejo, nun feliz e aparentemente caótico revoar ao xeito deses estorniños que danzan nos ceos ao solpor, non sendo que a cantarea das ras paxaros foi ben máis agradable e diversa. E isto foi o sentido que a xente -mais onde acababa o coro?, onde comezaba a xente, os espectadores?- sen dúbida percibiu: a unidade da bandada de paxaros cantores que, porén, deixaba sempre espazo para a intervención singular; o movemento regular, rítmico, ordenado, que se rompía na continxencia do azar. E por riba de todo, a sinxeleza tanto do concepto como da súa materialización física como maior acerto.
Neves Seara e Nuria Vil son dúas xoves performers que presentaron propostas moi diferentes nun mesmo espazo, a Fundación DIDAC. A primeira delas, baixo o título Perder os papeis. Palabras feridas. A segunda, cun recitado sobre o peso do silencio.
Neves Seara e Nuria Vil son dúas xoves performers que presentaron propostas moi diferentes nun mesmo espazo, a Fundación DIDAC. Perder os papeis. Palabras feridas, da primeira, oscila entre dous momentos. No primeiro, domina a escuridade na que a artista se move, cal novo Dióxenes, iluminando cun inseguro misto os rostros dos espectadores, queimando follas, deitando polo chan rolos de papel, intermediario dos tentativos xogos comunicativos que a artista propón mentres se despraza entre cadeiras e unha vella máquina de coser. Sen palabras. A palabra xorde no segundo momento, en plena luz. A artista le un poema que logo queima. O poema fala de cinzas e faise cinza, e coas cinzas a artista debuxa liñas que forman unha paisaxe imaxinaria nun papel pegado á parede.
Performance de Grace Schwindt
Tamén hai poesía, e música, na intervención de Nuria Vil. Un cubo branco no centro do espazo con pequenos furados en cada cara. Dentro a artista. A xente achégase e mira o interior. Primeiro hai un recitado case inintelixible, unha música feita de ruídos nos que predomina a sirena dun faro ou o son da cheminea dun barco un día de néboa. O recitado faise rabioso, segue pouco intelixible non sendo algunhas palabras soltas. A artista toca un saxo, distorsións electrónicas, tamén silencio. E logo as palabras van tomando forma, construíndo un discurso recoñecible e preciso: “en 2019 dixen non alghunhas veces, outras calei, tampouco me explicaron que o silencio fose un consentimento … un proceso de denuncia contra un profesor de universidade… el empreghou o seu poder de forma desmedida, eu tiven medo e fun consciente de non ter poder ninghún…” Silencio e unha rara e imprecisa violencia. A artista fai ceder unha das caras do cubo e sae micrófono en man na procura de voces. “Daríasme a túa voz, o teu relato? Alghunha vez sentiches o peso do silencio?” A voz da artista mestúrase coas novas voces doutras mulleres. “O silencio non poderá con nós!”. De novo o recitado nervioso, case inintelixible. “Era necesario facelo, a quietude do deserto era insoportable”. Silencio brusco. Pero é un silencio final que resoa contra todos os silencios.
Mónica Valenciano presentou na fundación SGAE El lugar de los pasos perdidos, onde os elementos performativos gañan presenza sobre a danza. No CGAC agardábanos Strings, creación da artista alemá Grace Schwindt, que contou coa colaboración da violonchelista Macarena Montesinos.
Do parvo erasmiano ao monstro pretenatural
Mónica Valenciano é xa unha creadora de longa traxectoria, Premio Nacional de Danza en 2012. A intervención que presentou na Fundación SGAE, El lugar de los pasos perdidos, é un bo expoñente do seu último quefacer, onde os elementos performativos gañan presenza sobre a danza. A artista constrúe unha figura entre o clown e un parvo erasmiano, inocentemente feliz, mais dunha felicidade fráxil na súa pescuda do instante perenne co que apreixar o tempo. Unha figura que devén moitas outras, xestos de douta toliña que fende a escuridade coa lanterna (outro Dióxenes?) esculcando entre os espectadores, que devén paródico (unha parodia que apenas non o é) cantaor que convida a facer a percusión cunha caixa de mistos, que solicita, case implora: “Cántao ti en inglés, the Times …” O tempo. Xa o deixou dito a propia artista reflexionando sobre o seu traballo: “Estar en cada segundo presente, ese é o meu traballo, saber aprender a acompañar o tempo, iso, cantas vidas leva!”. A artista abandona a escena, coma o vello pallaso Charlie Rivel, arrastrando o micrófono e unha cadeira. Os espectadores saímos en procesión detrás dela, mais o espectáculo aínda non remata. A procura é inacabable, sempre aberta.
Fotograma de Carmen Troubles, de Vasco Araújo
No CGAC agardábanos Strings, creación da artista alemá, residente en Londres, Grace Schwindt, que contou coa colaboración da violonchelista Macarena Montesinos. A performance preséntase como unha recreación das figuras, entre a mitoloxía e o folclore, da moura e a serea, concibidas como uns dos xermolos orixinarios do xénero feminino. A intérprete musical utiliza o seu propio corpo coma compoñente dun arpa do que extrae sons distorsionados mentres Grace Schmindt le en inglés textos que repite logo Macarena en galego. Na miña opinión, o espazo elixido, que obrigou aos espectadores a adoptar posicións incómodas que non permitían unha visión completa da acción performativa, non favoreceu a inmersión e o goce dun discurso que acabou sendo irremediablemente hermético e alleo.
Tamén no CGAC, Blob de María Jerez. En tempos posthumanos, cando a Intelixencia Artificial promete un mundo máquina, Blob propón un xesto contraepocal. Non é un berro máis de conservacionismo ecolóxico, aseméllase a un pesadelo lovecrafiano, un retorno ao universo preternatural onde habitan seres insólitos e temibles á marxe de toda categoría moral, nos que as forzas telúricas revístense dunha animalidade case inorgánica. Ese é Blob.
A bailarina andaluza Luz Arcas e a galega Nuria Sotelo presentaron Fóra de si, resultado dun proceso de traballo común desenvolvido nunha residencia n’A Casa Vella de Allariz. A primeira delas, que leva anos traballando co flamenco, amplía a súa creatividade aos son atlánticos de Galicia.
O alentar dunha respiración baixo uns panos que semellan unha insólita orografía oscilante, introdúcenos nunha atmosfera que paso a paso se vai tornando desacougante. Os volumes que se erguen baixo os panos, e que nunca chegarán a desvelarse, suxiren corpos en proceso de xeración e crecemento, suxestión que reforza o acompañamento sonoro: sons acuáticos (nacemento), música de suspense (crecemento), preludio do Tristán e Isolda wagneriano (depredación). Cando os corpos acadan unha altura que os obriga a competir polo espazo, un comeza a devorar aos outros nun proceso que ameaza con rebordar a orografía restrinxida onde o vimos (sen nunca velo) medrar e, ai!, fagocitar tamén aos propios espectadores. Que respiran aliviados cando a bulimia inmoderada de Blob se detén. Comeza a dixestión. Tamén a nosa: e se temos extraviada a ollada?, e se no ollar satisfeito sobre un mundo futuro de automatismos algorítmicos esquecemos o espanto orixinario e definitivamente enigmático de simplemente a vida?
Mónica Valenciano
De mártires e beizóns ao amor antigo polas fontes de Compostela
Na Igrexa da Universidade, a bailarina andaluza Luz Arcas e a galega Nuria Sotelo presentan Fóra de si, resultado dun proceso de traballo común desenvolvido nunha residencia n’A Casa Vella de Allariz. Luz Arcas leva anos traballando co flamenco, procurando unha apertura a outros ritmos mediterráneos que agora tamén amplía aos sons atlánticos de Galicia. Hai unha máxica continuidade entre a iconografía barroca do templo e o akelarre místico que as dúas mulleres constrúen, unha adoptando a iconografía das mártires, a outra oficiando de sacerdotisa, distribuíndo e operando cos instrumentos rituais, unha ola, uns paus, auga, un ramallo de flores de xesta que imparte beizóns mentres soa unha gaita e un aturuxo. A mártir abandona a posición sacrificial para se entregar a unha violenta danza e caer de novo, exhausta, brazos en cruz, no chan. Non hai nin pode haber nestas palabras ningunha pretensión de explicar, nin sequera describir, o que escapa de calquera discurso redutor e por iso mesmo encerra tantas capas de significado que só piden a entrega admirada.
Unha nota final para anotar apenas a exhibición do traballo das alumnas do obradoiro de Ana Gesto polas rúas de Compostela. A fonte do Toural e a da praza Cervantes conservarán a memoria da súa afectiva medición, a distante e pretendidamente obxectiva redución a metros, decímetros, centímetros, trocada en anversos e reversos de mans, cabezas e abrazos. Eu conservo a páxina dun libro que unha das alumnas performers rachou. A páxina ten tan só un breve texto: Un amor antigo.
