Na Sala Agustín Magán, charla-performativa de Juan Domínguez, cuxa traxectoria se espalla pola danza, a performance, a curadoría, a vídeo-creación, as prácticas de coreografía expandida, en fin, as artes vivas. Unha performance aliñada coa desidia, o baleiro, a soidade, certo relax e tamén unha vontade de experimentación doutras lóxicas. Nela acoden Silvio Rodríguez, Nina Simone, e unha dose de glucosa en forma de caramelo, a salvar ao público do nadismo proposto como substrato xenérico das subxectividades occidentais (ou isto é o que lle pareceu a quen escribe).
Na peza respírase o desafío de querer honrar ao propio título e unha moi lograda liberdade creativa de andar por casa (quizais a máis necesaria). Sentado diante do seu ordenador, con todos os complementos propios da conferencia académica como cliché, vestido cunha roupa que por momentos lembra a algunha entidade ancestral acordada para o Carnaval, tocado cunha viseira e mostrándonos un rostro ausente de emoción, Juan Domínguez proferiu a súa palabra poética e discursiva, deixando escorrer á nada por entre as sílabas, obrigando ao espectador a reflectirse no espello dunha humanidade en declive, tal vez xa sen dereito ao poético, mais tamén por este motivo, abocada indefectiblemente á poesía. Ollamos para un ser baleirado de si mesmo, ou aburrido dun “si mesmo” inmerso nun mundo sen sentido. Un ser que procura rachar coa linearidade temporal (esa que sempre nos mata ao final) en prol de novas experiencias do existir que transcendan ao propio tempo.
Como colofón, o performer abandona a palabra para caer na danza, no movemento sen pretensións dun bailarín que non ten ningún interese aquí en ser admirado polas súas habilidades técnicas. Un tácito convite a relaxar e mesmo a distanciarse da experiencia estética, provocándonos a manifestar abertamente a nosa falta de interese diante dun acontecemento anodino, contaxiándonos do baleiro que está no núcleo da sociedade occidental e tamén desta -nese punto- arriscada peza. Un baleiro que ben pode ser entendido coma condición sine qua non de calquera creación posible.
No filme Carmen troubles, do lisboeta Vasco Araújo, as mulleres xitanas do s. XXI describen á Carmen do s. XIX -a da ópera de Bizet- como unha muller andaluza pertencente á súa época, xitana, traballadora -ou sexa, independente- que ten o valor de desobedecer un mandato social inxusto.
Vasco Araújo/Carmen Troubles
No cine NUMAX, proxección matutina da película Carmen Troubles, do artista plástico lisboeta Vasco Araújo. O pase foi seguido por un delicioso coloquio no que a palabra lúcida e áxil de Margarita Ledo e as revelacións do propio artista incrementaron o interese pola peza e o asunto tratado. O filme toma como punto de partida a ópera Carmen de George Bizet, baseada na novela homónima de Mérimée. A partir dela desprégase unha reflexión coral protagonizada por mulleres xitanas que nos poñen ao día das distintas problemáticas que atravesan a súa realidade. O director cédelles a elas todo o protagonismo sen deixar de facer gala dunha composición visual simple mais exquisita, nun palimpsesto brechtiano (como ben apuntou Ledo) que resalta o discurso de catro mulleres andaluzas: Ana María Segovia Montoya (xornalista), Pilar Távora (directora, produtora e guionista de cine, teatro, televisión e flamenco), Pastora Filigrana (avogada, cooperativista e activista) e Beatriz Carrillo (Presidenta de Fakali, Federación de Asociacións de Mulleres Xitanas e parlamentaria no Congreso dos Deputados).
Todas elas falando en primeira persoa, sen cortes, nun discurso que foxe de todo estereotipo. Elas revisitan a ópera coma un fenómeno político, sendo Carmen o pretexto para abordar temas como a identidade, o racismo, a clase social ou a negación da diversidade e das diferenzas dentro dunha mesma etnia, neste caso a xitana. A Carmen creada por Mérimée en 1845 responde a unha mirada imperialista, colonialista e exoticista da muller do sur de España, un arquetipo misóxino de femme fatale, unha “salvaxe” capaz de esnaquizar a vida de calquera “home de ben”.
O filme ofrece unha denuncia frontal dese racismo e dese machismo, implícitos tanto na novela coma na ópera de Bizet. En Carmen troubles, as mulleres xitanas do s. XXI describen á Carmen do s. XIX como unha muller andaluza pertencente á súa época, xitana, traballadora -ou sexa, independente- que ten o valor de desobedecer un mandato social inxusto e que, como salienta a activista polos dereitos humanos Pastora Filigrana, é unha disidente política que se atreve a desafiar unha orde moi poderosa, unha orde bélica, patriarcal e racista e que ao final, como salientou Araújo, ten que morrer para obter a ansiada liberdade. Fronte a todos os estereotipos e todos os tópicos, as mulleres xitanas contemporáneas son plurais e diversas. Como di Ana Segovia Montoya no filme, por moito que a sociedade se empeñe en construír unha soa imaxe das xitanas, as mulleres xitanas non son unha cousa nin son a outra. Son e poden selo todo.
En paralelo á proxección do filme, na fundación DIDAC inaugurouse unha exposición do propio Vasco Araújo moi recomendable: “E agora para onde vou?“, comisariada por Iñaki Martínez Antelo, que poderá ser visitada ata o 21 de xullo.
