Coa compra da antiga twitter -hoxe X- por parte de Elon Musk, os rasgos máis lamentables que xa aqueixaban antes a esta rede social non fixeron outra cousa que extremarse. Agora é bastante habitual ler ou escoitar elexías nostálxicas polo funcionamento da versión anterior: que se era un foro incriblemente democratizador dos debates públicos, que se era unha fonte de información política de enorme interese… Non é estraño que sexan xornalistas quen adoitan emitir estas opinións.
A miña experiencia no vello twitter non coincide con estas visións idealizadoras. Cansado das aburridas exhibicións de autobombo de facebook e do narcisismo hipertrofiado de instagram, abrín a miña conta tuiteira uns meses antes da pandemia, a ver que pasaba naquela célebre rede da que todos os xornais se facían eco. Un non é un lince, pero esta condición tampouco era necesaria para decatarse axiña de que o propio formato de twitter favorecía calquera cousa agás un debate público razonable e ben informado.
A rede, coa súa implacable limitación da lonxitude dos textos, estaba deseñada para favorecer o epigrama demagóxico, a frase feliz, a comparación tramposa. Era e segue a ser unha invitación á confrontación, canto máis feroz máis exitosa. E por iso mesmo enganchaba. Era como conducir un coche, enmascarado e sen risco de sanción, polas rúas sen lei dunha cidade virtual. Unha especie de agresivo videoxogo verbal exento de perigo. E niso consistía todo o pracer gozosamente tóxico que se podía extraer de twitter: sarcasmos, insultos, descalificacións, mofas e befas, bulos, difamacións…
A excusa para estas conductas, que máis alá do teclado e da pantalla resultarían impresentables, case sempre era a política: o procés, a pandemia, o confinamento, o sanchismo, a inmigración, Trump, o 8-M, etc. Calquera trending topic servía para o vergallazo mordaz e para a construción medio parva de inimizades sen rostro. Non era cuestión de ideoloxías: todos participaban en medida similar daquela festa furiosa e larafuzas.
Nostalxia da lama
Creo que foi Baudelaire o primeiro que utilizou a expresión nostalxia da lama para referirse a esa seica eterna tendencia humana a disfrutar do froito prohibido, que neste caso non é a mazá do Edén nin os prostíbulos míseros do París de 1850, senón a peste fanática e impositiva que, en maior ou menor medida, todos levamos dentro. E non, non é só cousa da testosterona e das vellas masculinidades.
Agora case o único que che entra no teu timeline son mensaxes procedentes da chamada fachosfera: ultras, racistas, desokupas, avogados cristiáns, alvises, criptobrós e frasca desa onda, todos obsesionados cos inmigrantes e con Pedro Sánchez e a súa muller.
O único bo deste asunto é que se un é capaz de pensar un pouco a súa experiencia en twitter, pode tamén aprender a utilizar a rede como un instrumento de autocoñecemento. Xa sei que soa forte, pero un pode comportarse coma un carneiro malvado en twitter a, ao mesmo tempo, ser quen de reflexionar sobre as súas carneiradas e a súa propensión ao mal. Isto non garante nada, agás talvez un lixeiro crecemento da autoconciencia, cousa que supoño pode chegar a ter algunha utilidade, aínda que tampouco o xuraría.
En calquera caso, a min serviume para abandoar definitivamente twitter pouco despois dos cambios que se operaron na rede tras converterse en X. Convertida no novo xoguete de Elon Musk, un dos homes máis poderosos e perigosos do mundo, a natureza camorrista da vella twitter chegou a puntos insoportables. Seica o novo xefe decidiu cambiar o algoritmo, e agora case o único que che entra no teu timeline son mensaxes procedentes da chamada fachosfera: ultras, racistas, desokupas, avogados cristiáns, alvises, criptobrós e frasca desa onda, todos obsesionados cos inmigrantes e con Pedro Sánchez e a súa muller.
O obxectivo destes cambios no funcionamento diario da rede é incrementar aínda máis a ira dos usuarios, tanto dos que están a favor como dos que están en contra, e lograr un maior número de interaccións -case todas elas insultantes, noxentas, mentirosas, paupérrimas-, o cal á súa vez debería redundar nun aumento da influencia e dos ingresos publicitarios da rede de Musk. A min incrementóuseme tanto a ira, que un día desactivei a miña conta para sempre.
Unha situación endiañada
Ao pouco tempo de facelo, lin en El País un artigo asinado por Carmela Ríos que chamaba aos lectores a manter as súas contas en X como unha forma de rebelión democrática. Ríos explicaba que “os xornalistas necesitamos observar e contar; os cidadáns, comprender a dimensión do perigo que as redes desbocadas supoñen para as súas vidas”. Non son argumentos moi convincentes. É posible que os xornalistas non poidan vivir sen X -de feito, os medios tradicionais nútrense cada vez máis das opinións e polémicas estúpidas divulgadas pola rede de Musk-, pero os cidadáns non teñen necesidade ningunha de pasar boa parte do seu tempo diario desinformándose, enfadándose, intercambiando descalificacións e competindo por ver quen expresa máis neciamente a maior das necidades.
Pero tamén son os propios medios escritos considerados serios e profesionais os que, mediante a implantación de aduanas económicas para acceder aos seus contidos, empurran a moitísima xente ao mundo das redes. A situación é endiañada, porque os medios citados están a atopar nas subscricións unha fonte de ingresos que, á súa vez, atrae máis recursos procedentes da publicidade. Desde hai xa un par de décadas está a conformarse un panorama novo no que respecta á relación dos cidadáns e os medios de comunicación. Prensa tradicional por subscrición fronte a redes sociais, televisións xeralistas gratuítas fronte a plataformas de pago… Estas grandes liñas divisorias contribúen a esa diferenciación, xa non sei se engañosa ou real, entre multitudes e supostas élites, que non se rexe no fundamental por criterios políticos ou ideolóxicos senón pola capacidade adquisitiva e o grao maior ou menor de precariedade socioeconómica.
Non teño a menor idea do que vai deparar o futuro, pero no tocante á información veraz, ao debate público e a unha comprensión máis ou menos cabal da realidade, sexa esta o que sexa, non pinta nada ben.
