Quen lese as miñas opinións desde hai tempo saberá que estou moi afastado de calquera tipo de nacionalismo. Aínda que, curiosamente, non o estou en contra de ningunha das dúas acepcións que a Real Academia da Lingua Española dá a ese termo: a) Sentimento fervoroso de pertenza a unha nación e de identificación coa súa realidade e coa súa historia e b) Ideoloxía dun pobo que, afirmando a súa natureza de nación, aspira a constituírse como Estado.
Ambas me parecen razoables, lexítimas e perfectamente aceptables. Rexeito, pola contra, o nacionalismo que, en aras deses sentimentos ou aspiracións, considera inimigo e non nacionais os seus compatriotas que non os comparten na súa mesma medida (recoñezo, con todo, as miñas dúbidas: non estou seguro de que eses sentimentos e ideoloxía non vaian sempre xunto ao totalitarismo ou terminen provocándoo). Teño a impresión de que detrás disto último están os momentos máis sanguentos e deleznables da historia humana.
Deixando á parte os nacionalismos que están máis lonxe de nós e que coñezo peor ou que mesmo descoñezo, o que me pareceu sempre máis aberrante e rexeitable foi o español, o dunha gran parte da dereita española. A que ten a boca chea de palabras de amor a España, á súa bandeira e ás súas xentes pero que rexeita como españois a quen non comparte os seus valores nin a súa imaxe de España.
Nunca puiden entender como se pode dicir que se ama a unha nación e perseguir os seus nacionais ou considerar que non o son se non teñen exactamente os seus mesmos sentimentos, a concepción do que é España, ou iguais aspiracións nacionais como os seus lexítimos e libres cidadáns.
A dereita nacionalista española é a que fala de «auténticos» españois, españois «de verdade», «bos españois», «patriotas»… para referirse soamente a quen pensa como ela, mentres que o resto son (teño que incluírme e dicir somos) os inimigos de España, a anti-España, quen non amamos á nosa patria ou nación (non pelexarei polos nomes), nin nos sentimos parte dela ou cubertos pola súa bandeira. A dereita nacionalista española é a que cre que España é ela e súa, e que España é real e exclusivamente tal e como os nacionalistas españois a contemplan, a imaxinan ou a desexan.
Vivín todo iso desde que teño uso de razón, pero o que me sorprende e me deixa abatido é que siga vivíndoo con tanta ou máis forza agora que vivo en democracia que cando España estaba baixo unha ditadura, a da dereita nacionalista, a dos bos e auténticos españois, por suposto.
Véñenme á cabeza estas reflexións agora que a dereita española se opón a que linguas españolas recoñecidas oficialmente na Constitución se utilicen como tales na Unión Europa.
Se hai españois que falan outras linguas diferentes ao castelán, non serán esas outras linguas tan nosas como a que falamos con acento castelán, andaluz, ou canario?
A dereita nacionalista critica o nacionalismo catalán, vasco ou galego porque non se senten españois e reclama, por tanto, a españolidad de Cataluña, País Vasco ou Galicia e a de todos os cataláns, vascos ou galegos. Pero, ao mesmo tempo, non considera españois a boa parte dos cataláns, vascos ou galegos, nin o que é catalán, vasco ou galego, como as súas linguas (ou o cava, cando pide que se boicotee!!).
O totalitarismo nacionalista leva a este tipo de incoherencias.
Se hai españois que falan outras linguas diferentes ao castelán, non serán esas outras linguas tan nosas como a que falamos con acento castelán, andaluz, ou canario? Por que opoñerse entón ao seu uso?
O nacionalismo español define o español a través do que non é común, senón só propio dunha parte dos españois, como a lingua castelá, a relixión católica, ou os valores conservadores. É o que fan todos os nacionalismos, aínda que no seu caso de modo exacerbado e aínda máis totalitario, pois pode dispoñer dos aparellos do Estado e da súa forza contra os demais españois. Logo estraña que haxa cataláns, vascos ou galegos que, rexeitando esa conduta da parte poderosa de España, rexeiten por extensión o seu conxunto. Eu -para nada nacionalista- pregunto para min mesmo: como reaccionaría se me impedisen falar co meu acento andaluz, dentro ou fóra de Andalucía? E vaia por diante que estas mesmas reflexións fágoas extensivas ao nacionalismo periférico que pon trabas a que usen o castelán quen o ten ou desexan telo como lingua propia.
A negativa do nacionalismo español a considerar como español todo o que é de España volve parecer lamentable. Aínda que, se iso o é, tamén me resulta penoso que os españois non nacionalistas, de esquerdas ou dereitas, non fósemos capaces de configurar ao longo da nosa historia unha concepción diferente de España: transversal, respectuosa, aberta, unida e diversa, diversa e unida, cosmopolita e capaz de abrazar toda a cidadanía sen establecer cainitas fronteiras interiores. Unha España vertebrada polo sentido común e a liberdade. Unha España na que unha parte dela non xee constantemente o corazón da outra.
PS. Leo hoxe que o líder do Partido Popular que agora manobrou para evitar que se permita o uso das demais linguas españolas en Bruxelas, falaba alí en galego cando era presidente de Galicia e reclamaba o seu uso oficial. Todo vale para destruír o adversario.
